Zohthimtlak Pa

Joshua 1:7-9; 24:14, Eph. 6:1-4

Thuhmaihruai

            Himi ca sung ih ka sim duh bikmi cu zohthimtlak pa pawl ih ziaza pawl cu lo ruah ka duh. Cumi hlan ah innsang pa le pawl ih sinak diktak hi ziang a si timi sim ka duh. Pathian ih palai, a missionary an si. Efesa 5:23 – 32 sungah, Pasal cu nupi ih luu a si tiah a ti. Asinan, innsaang ih luu cu pasal pawl an si tiah a ti lo. Innsang ih luu cu Bawi Jesuh Khrih, kan Pathian a si a ti. Curuangah, innsang nu le fa a kilkhawi daan ding cu Khrih in Kawhhran hrangah a nunnak a pek vek in, pasal khal in amaih zawn hnak in nufa ih zawn ruat sawn in duhdawtnak thawn kilkhawi, hruai seh timi hi Bible ih in zirhmi a si.

Curuangah, Pasal cu Pathian in amah aiawh in innsang hruaitu ih a fialmi a si bang in a hmaisabik ih Pathian hna a tuannak ding hmun (mission field) cu amai pumpak nunnak a si. A pahnihnak cu, a innsangah a si. A pthumnak cu, a miphun le midang pawl hnen ah a si. Ami hruai daan ding cu tangdor te le midang ih simduhmi pawl tha te theisak thawn mi a kaihruai a si. Cumi pawl cu kau deuh in a tanglam ah kan zoh hnik pei.

1. A pumpak nun: Pathian thu thawn a ciah aw (Joshua 1:7-9)

            Zohthim tlak pa cun amah le mah kha Pathian thu thawn a ciah aw ta tengteng a tul. Josuah kha Pathian in a hril tikah, mipi kha va hruai aw tiah a fial menmen lo. Ziang a ti: Joshua 1:7-9 sungah:

7Moses ih a lo pekmi Thukham cu kimtein thlun dingah cakzet le ralṭhazet in um aw. Thukham fate bik tiang daithlang loin thlun awla na fehnak ih kipah na lam a tluang ding. 8Thukham cabu cu hngilh hrimhrim hlah. A sungih nganmi bangtuk ih na nun theinak dingah a sun a zan in siar ringring aw. Cutiih na tuah le na ṭhangso ding ih na tuahmi hmuahhmuah ah na hlawhtling ding a si. 9Cakzet le ralṭhazet in um aw ti ih thu ka lo pekmi cu ziangtik hman ah hngilh hlah. Ṭih hlah, na thin nau hlah; ziangahtile Bawipa na Pathian keimah in na fehnak kipah ka lo umpi ding a si,” tiah a ti.

Hi tawk ih a simmi kan zoh tikah, midang a hruai suak theinak dingah amah le mah kha a hruai-awk thei ta a tul. Cumi hruai aw thei dingah, na thinlung le ruahnak pawl kha ka tongkam in lo ciah seh, a sun a zaan in ka daan bu kha siar aw tiah a sim. Bible thu in kan nunnak a ciah lawngah, Pathian thu in in uk ding ih, mah le mah uk awk theinak khal Pathian ih Thlarau in in pe ding. Cu lo ahcun, na duh lomi sualnak in na nunnak a lo uk ringring ding.

            Jesuh khal in thu in cah. Keimah tel lo in zianghman na ti thei lo ding (John 15:5). Ka sungah nan um ih, ka thu hi nan sung ih a um ahcun, nan dilmi hmuah in tuah sak a si ding ih rah tampi khal nan rah ding tiah thu in kam (John 15:5-7).

            Van a kai hlan khal ah a dungthluntu pawl hnen ah a cahtami cu “Sikhalsehla nan hnenih Thlarau Thianghlim a rung thlen tikah cahnak huham thawn nan khat ding ih Jerusalem le Judea ram le Samaria ram hmuahhmuah le leilung tlun a deng tiang keimah ih theihpitu nan si ding,” tiah a ti (Tirh 1:8).

            Leilung tlun ih kan nun sungah Pathian in in nun ter duhsannak cu mi hmuahhmuah hi a dungthluntu, Khrih vek ih nungtu si dingah hruai ding in zo khal in fial ih, in nun termi kan si theh. Cuih mission hnatuan cu na innsang, na Kawhhran le midang hnen ah thleng suak thei ding in nangmah hrimhrim in Pathian thu, Bible siarnak le na siarmi thu pawl cinkennak in na ciah-awk ta a tul. Pathian ih mi hman zetmi Billy Graham hi a tar zet thlang ih interview an tuahnak ziangmi hi na hnatuannak pawl na zoh tikah na sirawkmi a um tiah an sut. A timi cu, “Bible ca tam deuh le thlacamnak tam deuh in rak nei ningla ka duh” tiah a sim. Zumtu cu Bible ca thawn a ciah aw tu ding kan si. Culawngah kan lungput le ruahnak pawl cu Pathian tongkam in in hruai ding.

2. A innsang pawl Pathian thu in a kai hruai (Efesa. 6:5-4)

            Efesa bung 6 sungah nulepa pawl nan fa le kha thinheng ter hlah uh. Cu-ai ah, Pathian thu thawn Khrihtian nun daan ziaza le zirh awknak thawn kaihruai uh timi a um (Efe. 6:4). Ziangruangah Khristian ziaza le zirhawknak thawn fa le hruai in fial si pei?

            Nulepa in fa le ro an rohmi a bang aw cio lo. Mihrek khat cu an faa le pawl kha ro a phunphun an roh. Mihrek cun, sui le ngun, sumsaw inn lo tla an roh. Mihrek cun, fimnak an roh. Asinan, Bible ca ih in zirhmi cu zumnak ro tha, Khrih zumtu tha, Khrih dungthluntu tha sinak ro tha roh aw ding, hruai aw dingah in fial (Matt. 28:18tt). Ziangah cuti in in fial si pei? Khrih zumnak ro tha a rohtu pawl cu Khrih dung thlun in nikhat hnu ni khat an tthangso. Asinan, thilri le leitlun fimnak lawng a rohtu pawl cu – a rei hlan ah an thilri neihmi le an fimnak cu phur thei lo in a um san ta theu. Curuangah, leitlun thilri le fimnak lawng roh ta ding hi nulepa ih tuanvo a si tiah Bible ca in in ti lo. Nan rohta tengteng dingmi cu Khrih zumtu tha, dungthluntu tha si ding ih kaihruai ta ding hi in zirhmi a si (Efesa 4:4).

Bible sungah ih mi hminthang hruaitu pakhat cu Josuah a si. Joshua kha amah pumpak lawng Pathian thu sung ih a ciah awk kha a duh tawk lo. A innsang zate khal Pathian thu lawng ngai in, Pathian duhnak lawng tuah dingah a kaihruai ti kan hmu.

Bawipa nan ren duh lo a si ahcun tuihsun ah hin hril uh; Mesopotamia ram nan pupa pawlih an rak biakmi khawzing pawl maw nan biak sawn ding; a si lole atuih nan umnak ram Amor miphun pawlih khawzing pawl deuh so nan biak ding, hril uh. Kei le ka innsang cun Bawipa kan biak ding a si . . .. (Josuah 24:15)

Cuih tlun ah, Jocob in a innsang pawl kha Pathian thuvek ih nung ding in a kai hruai ti kan hmu (Gen 35:1-4).

Pathian dang pawl a hlon ter theh. Pathian tluk in thupi ih an retmi pawl a hlon ter theh. Tuih sun ah kan innsangah, Pathian tluk ih thupi ih kan ruahmi ziang a um? Pathian thu thlun thei lo ding ih in tuahtu thil ziang a um? Cumi cu kan milem an si. Cumi kha hlon aw. Nangmah le na innsang damnak tha bik a si. Cumi hlon thei dingah ziang na tuah ding? Nangmah te na hlon thei lo thei men. Pathian thu sungah ciah aw awla, Pathian thu in na hlon thei lomi a lo hlon sak ding a si.

An mipum/hnipuan khal thianhlim ten a um ter. Pathian an biak ding tikah, Israel pawl cu khui tik khal ah baal zet le hnipuan sia thawn an bia ngam dah lo. Puithiam Aaron khal khi biakbuk ah a luh ding cun olive siti a thuh aw ih, fai zet ih a taksa, a thinlung, le ruahnak pawl a timtuah aw. Khawm tikah thazaang ngah lo ih kan tlun theunak khi ziang a si? Kan sunglam ah timtuahnak kan neihawk lo ruangah a si. Pathian kha thlacamnak le Bible siarnak thawn a pawlkom aw cia lomi thinlung le nunnak nei ih biakinn sung a ra thlengtupawl cu hrem dah lomi rangcang vek an si ih Pathian thu an sungah ol te in an cohlang duh lo.

Pathian biaknak hmun ah a feh pi. Jacob in a innsang zate in biaktheng hmun ah a fehpi ih Pathian a biakpi. Cuvek in tuihsun ni khal ah Pathian biaknak hmun ah mah lawng fehtu si lo in, innsung sang zate in feh ding in a hruaitu nulepa tampi kan tul.

Zothimtlak pa cun a innsang kha thla a campi. Bible a siar pi. Pathian biaknak hmun ah a fehpi. Himi hi a har zet ding asinan, Billy Graham in hitin a sim. Innsang ah Bible siar tlaangnak le thlacam tlaangnak nan neih tikah minute 15 hrawng caan hmang uh. Cuti ih nan sung zate ih Bible nan siar tlaang ih thla nan cam tlaang ahcun, vanram nun thaw cu nan innsang in nan tep ngah ding a si tiah a sim. Ka lungkim zet.

3. Midang khal Pathian tihzah upattu si ding in a sawm (Joshua 24:14)

            Zumnak lam pa le zohthimtlak pa a simi cun a pumpak lawng le innsang lawng si lo in, a innhnem, vengpa, a miphun pawl, le midang pawl khal Pathian tihzah upattu si dingah a sawm. Hi tawk ah Joshua hi ka uar zet. Joshua cun a mipi pawl kha tuih sun ni tiang lam in hruaitu kan Pathian lawng kan bia pei uh. A dang Pathian le milem pawl kha taansan in kan Bawipa lawng kan rian pei uh tiah a sawm.

Curuangah Bawipa cu tihzahnak thawn biak uhla amah ih hna cu rintlakzet le thinlung taktein tuan uh. Nan pupa pawl in Mesopotamia ram le Ezipt ramih an rak biakmi khawzing dangdang pawl cu hnong thlang uhla Bawipa cu rian uh (Joshua 24:14)

Himi kan zoh tikah, zothimtlak pa a simi Joshua cun midang pawl Pathian an tihzah lo a si ahcun, dai te in a um men lo. Pathian kan tihzah pei uh, amah lawng kan bia pei uh tiah a sawm ti kan hmu. Pathian tihzah lo tu pawl hnen ah a hlo ta men lo ih, Pathian tihzah lotu pawl karlak khal ah Pathian tihzahnak nun kan nei pei tiah ral tha zet in a sawm ngam. Tuisan ah mi tampi cu kan hnatuannak le tlawngkainak pawl ah Pathian tihzah lo tu pawl an um le, zumtu a simi kanmah sawn an sungah kan tel ve ih, anmah thawn danlamnak nei lo in kan hlo ve cih theu. Zumtu cu cite le tleunak nan si tiah Jesuh in in cahta (Matt. 5:13, 14) bang in zum lo tu pawl umnak, sualnak thim sungah, tleunak bang in danlamnak a neitu kan si tengteng a tul. Pathian tihzahtu kan si a tul.       

4. Tangdor te in mi a kai hruai.  

            Zohthimtlak pa cu a hngal lo. Tangdor te in a um ih innsang a kaihruai. Mi hngal pawl ih ziaza le mi tangdor pawl ih ziaza kan zoh tlaang pei.

Mihngal	Tangdor
Midang hnak in thupibik ah ruat aw, midang hmu niam	Midang kha amah hnak in thupi sawn ah ruat in tihzah upat thiam (Fili. 2:1-4)
Midang lawng sual puh	Keimaih palh sokhaw tiah a ti. (Saam 32:5)
Ngaithiam dil a duh lo	Nngaithiam a dil (James 5:16)
Midang ih ruahnak pekmi zianghman ah a siar lo.	Midang ih ruahnak a dil ih a sutron (Thufim. 1:5; 15:22)
Amaih duhmi le tummi lawng tuah a duh. (My agenda, My desire)	Midang in a thupi an timi ziang a um ti tla a zoh, midang hrang a ruat deuh (Rom 12:10, Fili 2:3 )

Thufim 11:2 sungah hitin in sim, “A porh awmi/hngalmi pawl cun hmuhsuamnak an tong ding, Curuangah tangdor ih um a ṭha deuh.” Zohthimtlak pa cu tangdor te in a um ih midang ih thupi an timi tla ruat in amai duhmi lawng ruat lo in midang ih duhmi khal a ruat cem cih ringring ih, zapi hrang ih a thami timi kha ral tha zet in a tuah. Curuangah, tangdormi pakhat cun, “Ka thu” timi hnak in, “Ziang hi a dik, a hman” ti zoh in ke ka kar ringring. A fa le pawl khal “Ka thuthu a si” ti in a kawk mei lo, a fial mei lo. An ruahnak a sut ih zianghi a tha bik ding timi ruat in a thabik a tuah.

5. Midang ih thusimmi le ruahmi kha tha te in a ngai.

James 1:19 sungah, “Ka duhdawtmi u le nau pawl, hi thu hi cing ringring uh: zokhal thu theih duhnak lam ahcun a zamrangmi si uhla ṭong ding le thinhennak lam ahcun khulfungmi si uh.” James in tong tam hnak in ngai tam deuh tu si ding in fial. Mihrek khat cu a linglet in kan nung. Kan ngai mal ih kan tong a tam. Midang in ziang an sim duh timi kha ruat ta lo ih tong cu at hna a si.

Thufim 18:13 sung khal ah ruahnak tha zet in pek, “Thu na leh hlanah ṭhatein ngai hmaisata aw; Cutin na tuah lole mi aa na si ih hlei ah thu na leh mi kha na hmuhsuam a si.”

Midang ih thusimmi thate in ziangtin kan ngai thei ding? Midang ih simmi tha te ngai daan cu:

1.     A thusimmi tha te in ka ngai ding timi thinlung thencatnak tuah aw ta aw.

2.     Midang ih thusimmi a cem tiang ngai ta aw.

3.     An tong lai ah midang/thil dang zoh hlah. Khua tang ciamco hlah.

4.     An tong theh hlan ah tong lo te in um aw.

5.     Midang ih thusim lai ah na sim duhmi kha rak ruat ciamco hlah.

6.     Na sim duhmi cumi a si maw tiah sutfel sal aw.

A tlun lam ih ruahnak pekmi pawl hi kan tuah ahcun, midang ih thu kha tha te kan ngai (active listening) kan tuah tinak a si. Mirang pawl ka upat zetnak thu pakhat cu ziang a si tile an faate pawl ih thusimmi tla hnihsan men lo in an ngai ih, an fa le in an simduhmi an simthiam lo hman ah na sim duhmi cumi a si maw tiah a sut bet ih tihzah upat zet in an biak. Cucu mirang pawl ziang hmuahhmuah lak ih ka uar biknak an si.

6. Fanu fim le fapa fim ih nun daan

            Thufim 10:1 sungah, “Fapa fim in a pai lung a awiter; Fapa aa in a nui riah a siatter.” Nulepa ih an lungawi biknak hi ziang a si pei? Zo ih nulepa khal an faate Pathian tihzah te in Pathian thu ih a nun tikah an lungawi cio. Asinan, Pathian tihzah le Pathian thu ih nung ti tikah ziang a sim duh? Efesa 6:1-3 sung khal ah,

Nauhak pawl, Bawipa ih hmin in nan nu le nan pa upat uh. Nu le pa upat cu Khristian ṭuanvo a si ih a ṭhami a si fawn. “Nan nu le nan pa upat uh,” timi thukham hi, “Na lam a tluang ding ih leitlunah na nun a sau ding,” timi thutiamnak an beetmi thukam hmaisa bik a si.

            Pathian tongkam ih in fialmi cu nulepa upat uh timi hi a si. Cuti ih nulepa a upat thiamtu cu “lei tlun ah nan lam a tluang dingih nan nun a sau ding” tiah thu in kam. Santawi pawl teh nulepaih thu ngai lo pawl maw an si ding? Si hlah ee. Nulepaih thu ngai cing ih san tawi pawl cu nulepaih thu ngai lo ih sansau pawl hnak in Pathian ih duhmi leitlun ah tam sawn an tuah man zo. Man nei zet in a nung ngah thiamthiam. Curuangah, ziangtluk ka san a sau timi hnak in, ziangtluk man nei in ka nunnak ka hmang timi kan ruah dingmi a si sawn. Nulepa upat cu Pathian thu thlun kan si ruangah Pathian tihzah khal a si fawn.

Nulepa upat timi cu nulepa ih thusim ngai, an saduhthahmi tla kim ko zuam, an tar tik khal ah cawmdawl tinak a si. Nulepa upat tu pawl cu Pathian in, “Nan lam a tluang ding” ti khal in thu in kam a si.

Nulepa a riahsiat tertu, a zawmtaitu pawl cu na nunnak a cem lohli ding tiah Bible in in sim.

Thufim 20:20 sungah,

Na nu le na pa na camsiat a sile, Khawthim lakih mei-inn mit bangin na nunnak a cem ding.

Thufim 30:17 sung khal ah,

Zokhal a pa kha hnihsuak ih a saitu le, A nu a tar tikih a hmuhsuamtu cu, Langta in a sa a ei dingih tlangak in a mit a phorh sak ding.

Nulepa thinnat tertu kan rak um dah a si ahcun, na sual sir sal awla na nulepa le Pathian hnen ah ngaithiam dil aw. Cu lo ahcun, na lam a tluang lo ding timi hi Bible in fiang zet in in sim. Asinan, na sual na sir sal ih, Pathian hnen ih ke na kar sal ahcun, Pathian lam a lo hruai ding in thluasuah a lo pe sal ko ding.

Thunetnak

Innsang ah luu bik le thuneitubik cu Pathian a si. Khrih in amaih zawn hman ruat lo in leitlunmi pawl in duhdawt bang in, inn sung sang duhdawtu dingah Pathian in nulepa pawl hi pawl hi tuanvo a pek. A hleice in pa pawl hi hruaitu bik, zonzaitu bik si dingah tuanvo pekmi an si.

Zothimtlak pa ih ziaza pa nga ka tarlangmi pawl tla cu:

1.       Pathian thu thawn amaih pumpak hi a ciahmi a si ding. Pathian ih duhmi cu thlacamnak le Bible siarnak thawn a hawltu le thluntu a si.

2.       A innsang pawl ih feh daan hi Pathian thu thawn a mil aw maw ti a zoh ringring ih, Pathian thuvek in a fehpi ringring.

3.       Amah pumpak le a innsang lawng Pathian ih duh daan vek in a fehpi lo. A miphun pawl khal Pathian thuvek ih nung ding in a sawmtu a si.

4.       Tangdor te in a innsang a kaihruai.

5.        Midang ih thusimmi khal tha te a ngai ih, ruat ciamciam in thu a let sal theu.

___________________

San No Thuan

Falam Baptist Church, Maryland

June 16, 2013 – Father’s Day

Nunau Fim le Nunau Aa, Fanu Fim le Fapa Fim

“I remember my mother's prayers and they have always followed me. They have clung to me all my life.”  

Abraham Lincoln

Thufim 14:1

Nunau fim pawl in an inn an sak; AsinainF a aa pawl in anmah kut lala in an balsiat.

Tuisun hi nu pawl sunlawih upatnak ni a si. Himi ni sunglawi ah thu pahnih in sim ka duh. A pakhatnak ah, nunau fim le nunau aa ih thu Bible in a simmi ka sim ding. Cu theh hnu ah, fanu fim le fapa fim thu sim bet ka duh. Nulepa upat thiam a tul zia faale pawl theih ter dingah a si.

Thufim 14:1 sungah, “Nunau fim pawl in an inn an sak; Asinain a aa pawl in anmah kut lala in an balsiat” tiah a ti tikah, inn timi hi ziang a si pei? Inn timi cu thing le lung ih sakmi hi a ti duhnak a si lo. Inn a timi cu innsang a ti duhnak a si. Ziangti in nunau fim pawl in an innsang an sak ih, ziang ti ih an um tikah an innsang an siatsuah timi kan zoh hmaisa ding. Cule, fanu fim le fapa fim pawl ih um daan ziaza tla kan zoh bet ding.

1. Nunau fim pawl ih inn an sak daan

1.1. Pathian mithmai an zoh ih an tihzah (Thufim 31:30).  

Inn sungsang ah a tlaangpi thu in nunau tam sawn, nu zaraan asimi pawl cun an taksa kha fai zet le thianghlim zet in an ret. Tlawng ka kaidahnak ah fala nu pakhat cu a mawi zet, a ruang khal number pariat vek. Soisel bo a si asinan zakkha a nei ih, siithuhmi tivek khal a hmang lo si pei cu mipa pawl in a thupte in a poi tuk aw tiah an rel theu. Sim le an sim ngam lo. An rualpi nunau pawl an sim ter nan, an hlawhtling lo. Pakhat lala le, a hnipuan hruk le hmel pawl khal ah a mawi tuk nan, a kaa rim a sia tuk tlangval pawl in an thinlung sung in an hmu niam deuh ziangah tile, a taksa thianghlim in a re lo tiah an ti.

Asinan, mihrek nunau cu hmel ahcun a sinpi tuk lo nan fai zet le rim thaw zet in an um tikah, an kiang ih um tikah um a nuam. Laimi in kan zir a tulmi cu pasal kan neih hnu ah pasal ka nei zo pam tiah zianghman ttam aw nawn lo in nunau tampi hi an um theu. Cuvek nun cu ka pasal in ii ning seh, kan kiangah um nuam hlah she, fala mawimawi kha va zoh in daw seh ti ih tha kan pek vek a si. Cuti ih ka ti tikah, fancy zet in sui le ngun, hni le puan hru uh ka tinak a si lo. Nan neihmi pawl kha fai zet in hruk in, nan taksa kha thianghlim te in um uh tiah ka lo forh duhnak a si. Cucu zaraan nu fel le fel lo pawl ih um daan ka sim duhmi a si.

Zaraan hnak in nufel deuh pawl cu an taksa lawng si lo in, an inn khal fai zet le rim thaw zet in an ret. Tlawng ka kainak ah ka rual nu, miraang nu in an in ah I sawm ih, a mawtaw sung ka vung lut tikah, a mawtaw cu cahnah le ti bawm pawl thawn a khat theh. Minung pakhat riak ringring sehla vek in a um ih ka thinlung in na lawm mam tuk tiah ka ti nasa. Innsang zoh ih baal emem, rim khal nei phahphahmi cu um a nuam thei lo. Thin a hnok ter. Curuangah, inn fai le thiangte, rim thawte ih ret cu nunau fel pawl ih um daan a si.

Nunau fim pawl cun an taksa tha zet in an fingkhawi ih, an innsang fai zet in an ret ih tlun ah, an thinlung in Pathian an tihzah. Thufim 30:30 sungah, “Iang neih cu mi a buum thei ih mawinak khal a ziam thei; Asinain Bawipa a ṭihzahtu minu cu lom le porh tlak a si.” Iang neih lawng hi tawk a ti lo, innsang faite ret lawng hi tawk a ti lo, a thinlung innpi hrimhrim khal hi Pathian ih thinlung thawn a mil aw maw tiah a tah ih a thinglung khal faite in a re. Pathian ih thinlung thawn a mil aw lomi huatnak, nahsiknak, mi nautatnak hnawm siava le rimsia pawl a hlonfai theh ringring. Ziangtin a hlonfai thei? Bible sungih Pathian thu thawn a thinlung cu a ciah aw ih, thlacamnak in Pathian a cekfel ter ringring ih cu tiin a thianfai ter.

1.2. Innsang boruak nuam a sersiam (1 Sam. 25).

Inn kip ah Thermostat kan nei cio. Cumi in thli dai le sa a suah ter. Inn a sat tuk le, thli daite a suah ter. Inn a dai tuk le, thlisa a suah ter. Air cons le heater control tu khi a si. Cuvek in nu fim pawl cu an innsang ah nuam zet le hnangam te ih um thei dingah innsang boruak nuam a sersiam. Ziangtin cuvek boruak nuam a thlen ter?

      A tlunlam ih kan sim awk zo bang in nu fim cun, a thinlung cu Pathian ih thinlung thawn a mil aw maw timi a check ringring zo hnu ah, a innsangah tong hrang le thinhennak a suah tikah, tong neem le daihnak thlidai te thawn innsang boruak nuam a sersiam. Pathian ih Thlarau Thianghlim thawn remdaihnak tuahtu a si.  Nunau tampi cun tong hrangih kan tong le innsang ah kan control thei tiah an ruat ih, an tong a hrang. Asinan, Bible cun hi tin in sim: Thufim 15:1 sungah, “Awkaa neem ih thulehnak in thinhengnak a daiter; Asinain ṭong hrang in thinhengnak a suahter sin.” Na inn sungsang a tuah thatu a si lomi lungput, tongkaa, le nun daan pawl kha hril aw.

Nunau fim cun a innsang ah Pathian tihzah lomi nun zia a hmuh ahcun, zam rang thei bik a thianhlim ter. Pathian ih duhnak thawn a mil aw lomi nun zia pawl cu ral tha zet in a do ngam. Hivek nun neitu lak ah zohthim tlakbik nu cu Siangpahrang nupi asimi Esther a si. Siangpahrang nupi a si nan, a miphun pawl humhim dingah ka thih le thih tiah a mi le fa pawl runsuahnak a tawlrel (Esther 4:16). Cucu nufim a sinak bik a si. Nu fim cun a innsang le te le fa pawl siatralnak ding ih an thlen lonak dingah a thih le thih ti in ral thatnak neitu khal a si ti kan hmu thei.

Bible sungah a dang nufim zet tiah an timi pakhat thu lo ruah ka duh. Cumi cu Abigail timi a si (1 Sam 25). A pasal cu Nabal timi a si ih, a sullam cu “mi-aa (foolish)” tinak a si. A pasal cu Caleb ih cithlah a si ih, milian zet a si. Karmel khua ah an um. Nabal in tuu 3000, me 1000 lai a nei ih, a si ih tuu hmul met in puan mawi zetzet pawl zuartu a si. David le a ralkap pawl cu hram lak ih an um lai a si. David in kei le ka ralkap pawl hrang na ti thei zatzat in bawm hram aw tiah a ti tikah, David kha zo saw a si ka theih dah lomi hrang ziang khal ka siang lo, ka pe thei lo ti pawl in hro a rak suang ih a rak dawi. Cutikah, David le a ralkap 400 cu an pok ih Nabal teih innsang siatsuah ding an tum. Asinan, a nupi Abigail in a pasal ih um daan pawl kha a sal pakhat in a sim tikah, a pasal ih theih lo in buh le sa tampi, thingthei le sabit zuu thaw zetzet pawl a keng ih ngaithiam dil in remdaihnak tuah dingah an sal le hrek khat thawn a va feh. Lamzin ah David ih ralkap pawl thawn an tong aw. Remdaihnak a tuahmi cu David in a cohlang ih an innsang siatral theh lo in an him. Asinan, a pasal cu zuu le sa a rak ei in men ih, nuam zet in a rak tlangleeng. A thil tuahmi pawl a sim tikah, a thin a phang tuk ih, shock a ngah ih ni hra sungah a thi. Ka sim duhmi cu nupi fim cun innsang ah buainak a um tikah, daihnak tuahtu le tawlreltu a si.

1.3. Zumnak Thlaicii tuhtu a si (Suahlannak 2:1tt).

Suahlanak 2:1-9  sung kan zoh tikah, nu fim zet pakhat ih thu kan hmu thei lala. A hmin cu Jokhebed timi a si. Amah cu Moses, Aron, le Miriam ih nu a si. Israel pawl Egypt ram sal ah an taan laifang ah Jokebed in fapa a nei. Israel pawl in in do thei hlah hngai seh tiah fapa hmuahhmuah cu thah ding ti in Faroah in thu a rak pek. A nu in thla thum tiang a thup thei nan, cui hnu cu a thup thei nawn lo ruangah phaipheng le khuaiseng ih tuahmi bawmte thawn Faroah fanu ih tibualnak hmun lam ah a tidai a fen ter. Faroah fanu in a hmuh tikah, a lak ih a hmin ah Moses (tidai sungih lak suahmi tinak) (Suah. 2:10). Jokebed ih u nu in Faroah fanu hnen ah naute kiltu ka lo kawhsak ding na duh maw tiah a ti Faroah fanu in a kawh ter tikah, Jokebed cu a ko ih, “Hi naute hi I rak zohsak awla na zoh man cu ka lo pe ding” tiah a ti.

Cuti in Moses cu a hung upa ih milem biaknak hmun ah mileem a bia lo. Faroah fanu ih fapa ah a si nan Israelmi a sinak kha a theifiang nasa. Curuangah, Egyptmi le Israelmi an thawi awk tikah Egyptmi tiang a that. Miphun duhdawt le a nungmi Pathian thei ko a tuahtu, a zirhtu, lam a hruaitu hi a nu Jokebed a si. Moses in a miphun duhdawt a thiamnak le Pathian nung biak a thiamnak cu a nu ih ruangah a si.

Ka sim duhmi cu faa le pawl hi nu ih tongkam in in silhkhuh cuang. Ziangahtile, kan kiangnai bikih umtu nan si. Minung cu kan pawngkam in in sersiam cio. Nan tong daan, mi nan upat daan, mi thu nan rel daan ti pawl hi faa le pawl ih zirnak thabik tlawng sayama nan si. Curuangah, nu le in Pathian tongkam in cuti in a ti kha tiah in simmi le zirhmi siseh, innlam ah crusade ko in zirnak nan tuahmi siseh, Sunday School ih in kai ter le khawmnak ih in hruaimi pawl hi zumnak kha thlaicii bang in kan nunnak in tuhmi a si.

2. Nunau aa pawl cun an innsang a balsiat.

            Ziangti in nunau in a innsang cu a balsiat thei? A balsiat ter daan tampi a um ding nan phun thum in ka ngan duh.

2.1. A zaangzel ih hnatuan a paih lo.

Ziangtin inn thianghlim tein ka tuah ding ti a tum lo. TV lawnglawng zoh, Internet lawnglawng zoh, thuanthu tawntok (vuatthuh) lawng siar, innlak ah mi va leeng ih caan cem. Culole, telephone set ringring ih caan a cem ih innlam zoh man nawn lo hi nunau aa pawl ih an inn an balsiat daan pawl an si.

Bible siar le thlacam cu a zaangzel zet nan, tawntok thuanthu pawl cu zinglam ri tiang siar a paih. A faale pawl khal Pathian zum ko, an thinlung Pathian duh ko Bible siarpinak, thlacampinak, khawmpinak caang khal a thiam lo. Innsang ziangtin ka tung ding ding ti tum lo in, ziangtin ka nuam aw thei ding ti in maih zawn lawng ruat in an nung sawn. Nunau fim cun, Thufim 31:13 le 17 sungah, “Umlak ti nei loin tuuhmul le patzai puan a tak ṭheu;” “Hnaṭuan taima zet a si ih, A thazaang a cak ih a law fawn” tiah a um.

2.2. Sumpaih ngah lam hnak in a suak lam tam ter ringring.

            Nunau hrek khat cu an innsang ih ngah lam sumpai hnak in an hmannak lam a tam sawn theu. Ziangtluk hnipuan mawi, sui le ngun neih cia an neih zo khal le, sumpai a tulmi hrangah khawl tum lo in an hmang rero men. Cun, ei in khal ah budget ti um lo in heu zet in a hmang hluahhlo. Cutik ah, thil dang thupimi tuahnak hrangah zianghman neihmi nei nawn lo in an um theu. Nunau fel cun, “Sumsaw let pawlih tangphawlawng bangin, ram kelet ihsin a innsaang hrangah rawl a rak phur ṭheu” (Thufim 31:14). “Leiram a hawl ih a lei, a hlawhmi sumsaw in Sabit hmuan a tuah” (Thufim 31:16). Nunau fim cun, innsang sumsaw karhzainak sawn ah an tikcu le ruahnak pawl an hmang timi a fiang zet. Asinan, nunau aa cun a tulnak ah sumpai hmang lo in, a duhnak lawngah sumpai khawl ti um lo in a hmang.

2.3. Pathian tihzahnak um lo ih thu rel, thu thencat.

            Pathian mithmai khal zoh lo in, Pathian tihzahnak tel lo ih nungtu nunau pakhat  ih thu lo ruah ka duh. Amah cu Ahab Siangpahrang ih nupi Jezebel a si (1 Siangpahrang 21). Ahab in a innkiang ih cabit hmun dum tha zet a neitu Naboath hnen ah a cabit hmuan lei a dil. Asinan, Naboath in pupa ro a si ruangah zuar a siang lo. Jezebel in cuih thu a theih tikah, Naboath cu thu tha lo a puh ih, khua leeng ah lungto in a denthat ter. Pathian in Profet Elijah a hmang ih hivek ih thil tha lo a tuahtu Ahab le a innsang hnen ah Pathian in hitin thu a sim ter, “Mi nan that ih a neihmi nan lon ruangah, nanmah khal thah nan si dingih nan thi pawl cu uico in a liak ding” (1 Siang 21:17-19) tiah a sim. A sim vek in, Pathian tihzahnak tel lo in khua a khangtu le thil a tuahtu nu aa Jezebel ruangah an sungte in thihnak an tong. Ahab cu ral kut sungah a thi, rangleng par ih a thi cu uico in an liak ngaingai. Ahab  thih hnu kum 14 ah Israel ralbawi Jehu ih thupeknak in Jezebel cu inn sang par in an tul thlak ih Jehu in a ke in a pal bet. A thi le a sa cu uico in an liak ih an ei theh ruangah an phum zik cun, a luruh, a keruh le a kutruh lawng an sar ngah. (2 Siang 9:33tt). Pathian tihzahnak tel lo in mi siatsuah duhnak le midang ih thil a dik lo zet ih va ngah tum cu mi tha lo pawl ih feh daan a si. Cu pawl ih hmai ah, hmualphonak le tlaksiatnak khur thuk a um ringring.

3. Fapa fim le fanu fim: an nulepa an lungawi ter.  

Vei khat ah, Billy Graham in nuhmei nu ih thu, hi ti in thu a sim. Nufa te cu a pa in a tansan hnu ah anmah lawng an si ih, a nu in ka fa hi fimnak thiamnak saang zir ko ka tuah ding a ti ih, haangdum a tuah, ar a zua. Pakan kholh in paisa a hlawh. Cuti in a fapa te cu University tiang a ret. Degree a lak tikah, a faate cu laksawng la ding a si. Cun, cathiambik a pakhatnak a ngah ruangah, mipi hmai ih thusim theinak khal cu an pek. Cu tawk degree laknak hmun ahcun, ka nu ra ve aw tiah a va sawm. A nu in, “Kei mi-aa, hnipuan hman tthitha nei lo in ka ra duh lo ding” tiah a el. Asinan, a faapa te in na neihmi te hru aw la, ra ko aw a ti tikah, a nu cu a lungawi tuk ih a ra ve. Hmun sir te ah, a rualpi pawl ih nulepa, milian thatha pawl ih kiang ah a to. A fapa cun, laksawng a lak ih thu a sim theh tikah, a va feh ih, a nu cu sunloihnak an pekmi medal cu a va pek ih, a degree ngahnak cazual khal a nu ih kut ah a va ap  ih, a timi cu, “Ka nu hi pawl hi nangmai ta an si. Nangmah ih ngahmi a si” tiah a va ti.

Hi tlangval pa te ih tuahmi cu duh a va nung ve ti uh law. A nu kha, cathiam lo te asinan a zahpi lo. Cun, a nu ih tumtah sakmi lungthli tum kha thleng ko a zuam. Cun, cui lungthlitum a thlen tik khal ah, himi hi ka nu in, ka nauhak lai in arfa note bang in in khurhom ih ruangah hi dinhmun ka thlen theinak a si ti a thei fiang a si.

Curuangah, fapa fim le fanu fim cun, an nulepa an upat ih, an duhdawt. An thusim an ngai ih, an lungawinak tuah sak ding an tum tah. Curuangah Bible ca fanu fim le fapa fim ih thu hitin a ngan:

Thufim 23:22 – “A lo hringtu na pa ih thu ngai aw; Amah um hlah sehla na seem lo ding. Na nu kha a tar tikah nautat hlah.”

Thufim 23:25 – “Na nu le na pa lungawiter aw, Nangmah a lo hringtu na nu cu lungawi in um seh.”

Fanu fim/fapa fim cun a nulepa an lung a awi zet. Na nu khal na pa khal a lungawi a si ahcun, Pathian thluasuah dongtu mifim na si. Nu le pa hi leitlun ih kan mithmuh theimi Pathian an si ti thei in nulepa a tihzahtu le a cawmtu pawl ih hnen ih a thlengmi thluasuah cu, “Leitlun ah an lam a tluang ih an san a sau ding a si” tiah Bible ca in thu in kam.

Efesa 6:1-4

1Nauhak pawl, Bawipa ih hmin in nan nu le nan pa upat uh. Nu le pa upat cu Khristian ṭuanvo a si ih a ṭhami a si fawn. 2“Nan nu le nan pa upat uh,” timi thukham hi, 3“Na lam a tluang ding ih leitlunah na nun a sau ding,” timi thutiamnak an beetmi thukam hmaisa bik a si.

4Nu le pa pawl, nan faale pawl kha thinheng dingin tuah hlah uh. Cu ai-ah Khristian nundaan ziaza le zirh awknak thawn cawm uh.

Asinan, na nulepa kha na zahpi ih na camsiat le na nunnak a cem lohli ding tiah thu in cah.

Thufim 20:20 – “Na nu le na pa na camsiat asile, Khawthim lakih mei-inn mit bangin na nunnak a cem ding.”

Camsiat timi hi Hebrew tong cun, lAl∂q qalal ti a si ih, a sullam cu “camsiat, zianghman ih siar lo, kawk, zawmtai” tinak a si. Na nulepa kha zianghman ah na siar lo ih, na kawk, na zawmtai, tong sia kha in na biak ahcun na fehnak lam a thim ding ih, thluasuah dong lo in na thi ding tinak a si. Cuvek ih na rak tuah dah pang ahcun, na nulepa ih hnen le Pathian hnen ah ngaithiam dil sal aw, mi thluasuak na si sal ding.

Thunetnak:

Thufim 14:1 – “Nunau fim pawl in an inn an sak; Asinain a aa pawl in anmah kut lala in an balsiat.”

Nunau fim pawl cun:

1.     Pathian tihzah te in an um ih, an ruangpum, an innsang le an thinlung khal thiangfai te in Pathian ih tuah ter a duhmi hawl in an nung.

2.     An innsangah thinnuam ding in remnak le daihnak tuahtu an si. A innsang siatralnak ah thleng lo ding in thih le thih ti ih ral tha zet ih humhimtu a si.

3.     An faate pawl kha zumnak ro an roh ta.

Asinan nunau aa pawl cun:

1.     An zaangzel ih hnatuan an paih lo. Pathian thu ah an faale pawl hruai an tum lo ih, an maih nuam timi hrang lawngah an tuah ih an nung.

2.     Sumpai ngahmi hnak in suaklam tam sawn in an hmang. A tulmi hnak in an duhmi tuahnak an hmang.

3.     Pathian tihzahnak um lo in thu an rel ih an tthencat. A dik lo in midang ih thil an la ih an hmang.

Fanu fim le fapa fim cun:

A nulepa an tar tikah a zahpi lo ih hlei ah, anmaih ruangah hi dinhmun ka thleng a si ti a thei ih, a duhdawt deuhdeuh, a upat deuhdeuh ih a fingkhawi deuhdeuh. Cupawl hnen ah Pathian in thu a kam, “Leitlun ah nun nuam le sansau in an nung ding” a ti. Asinan, fanu aa le fapa aa cun a nulepa kha ziang hman ah a siar lo deuhdeuh, a zahpi deuhdeuh ih, a zawmtai deuhdeuh. Cupawl hnen ah Pathian ih tongkam cun, thluasuah dong lo in an nunnak a cem ding tiah a sim.

Thufim 23:25 – “Na nu le na pa lungawiter aw, Nangmah a lo hringtu na nu cu lungawi in um seh.”

 Famous Quotes for mother's day: 

http://www.brainyquote.com/quotes/topics/topic_mothersday.html

San No Thuan

May 12, 2013

Falam Baptist Church, Maryland ah, Mother’s Day ih ka thusimmi a si.