Tihnak In Luat Thei Daan (Freedom From Fear)

By San No Thuan

I John 4:18

Duhdawtnak sungah cun ṭihphannak a um lo; a famkimmi duhdawtnak in ṭihphannak cu a hlohter ṭheh. Curuangah ṭihphannak a neimi sungah cun duhdawtnak cu famkimin a um hrih lo, ziangah tile ṭihphannak cu hremnak thawn a pehtlai awmi a si.

Thuhmaihruai:

Tihphannak timi hi milai zokip in kan tong cio. Damlonak maw, thihnak maw, hminsiatnak maw, buainak maw, hlawhtlinlonak maw, hnatuan neih lonak maw tvp. . . a phunphun kan tih cio ding.

Himi kan tihmi pawl hi ziangbik hi ka tihmi a si ti kan check awk ih, luatnak lamzin kan hawl lo ahcun, tihphannak cun kan thin in baang ter, kan ruahnak a hnawk ter, kan thazaang khal a cem ter ih, minung dangah in can ter.

Tihnak phun hnih

Tihnak timi hi a sia theh lo. Tihnak timi hi phun hnih in kan tthen thei. Zokip ih neihmi tihnak (normal fear) le mikip ih neih lomi tihnak (abnormal fear). Sigmund Freud cun hitin a sim. Zaraan tihnak (normal fear) cu hram lak ah rul an um ding ti ruat ih hramlak tih zu a cang thei taktakmi a si ih, kan tih cio. Himi normal fear cu a sia theh lo. A thatnak cu kan sunglam ah tihnungmi tih thiamnak Pathian ih in pekmi daan (system) a si. Camibuai sun kan tih ruangah ca kan zuam ciamco. Nat kha kan tih tuk ruangah sii phunphun a suak. Kan faa le ca an thiam lo le an aa tuk ding tiah kan phan ruangah, tlawng phunphun a suak. United Nation timi tla khi hruaitu pawl in ral an tih ruangah, pumkhat te ih kan um a tul tiah an tiih a cang suakmi a si.

Asinan, zaraan a si lomi tihnak (abnormal fear) ahcun, rul pawl kan tokheng tangah an um ding ti ruat ih tongkheng tiang to ngam lo ih tihnak khi a si. Cumi cu mah le mah kan tthih awknak in a suakmi ttihnak a si. Nauhak thinlung lam zingzoitu pawl in, “Zaraan (normal) nauhak cun, kan suahsem ihsin tihmi pahnih lawng kan nei: tlak ding (falling) le awringmi (loud noise) lawng kan tih. A dang kan tihmi pawl cu kiangkap ih zirhnak ruang ih kan neihmi tihnak an si” tiah an sim. Kan tokheng tangah rul a um thei ti ih, kan kiangkap ih in ttihmi kha a taktak ah kan ruat sual pang ih kan tih cihcihmi men khi a si sawn tiah an sim. Laimi kan ral a hrutnak cu kan nauhak lai, tihmi zianghman kan neih lo lai ah thu si lo lo in, kan tthih awk ruangah a si. Mirang nauhak pawl khua thim sung khal ah zianghman tih lo in, an um ngam. Cucu ziangahtile, an nauhak lai in an nulepa in an tthih lo ruangah a si.

Tihnak thami (normal fear) cun ralrin in thiam ter. Tihnak tha lomi (abnormal fear) cun, kan thuruah le thiamnak pawl hman theih lo ko a com (paralyze) ter theh. Ziangvek ttihnak khal siseh, ziangtin kan neh thei ding tihi kan thusuh ding mi cu a si?

Tihnak Neh Daan

Tihnak kan neihmi pawl kan neh theinak dingah, tihnak pawl hi khui in an ra timi kan theih a tul. Cumi pawl thei dingah a tanglam vek in tuah aw.

1. Ziangmi khi ziangruangah ka ttih timi sutaw aw. A hrek khat kan tihnak cu khui in a ra tile, kan mah le mah kan thih awk mi men khi a si theu. Curuangah na suhawk dingmi thu cu: “Tih ding taktak ka ttihmi a si maw?” “Keimah le keimah kha ka tthih awmi a si” timi kha ruat aw. Kan tihmi kha ziang a si ti in, cabuai par ah re in zoh aw la, kan ruahnak menmen khi a rak si theu ti na hmu fiang ding. Cu pawl cu tih ciamco duh hlah. Na tihnak hi nangmah te na tthih aw ciamconak ruangih a thlengmi a si ahcun, Saam 34:7 sung ih sim bang in, Pathian ih vaancungmi thawng tampi in in kilkhawi timi kha na mitthlam in cuan aw la, na hna a ngam ding.

2. Raltha zet in na ttihmi kha pahsuak (pass/confrontation) ding tum aw. A hrek khat cu thinphan ding le ttih tlak taktak khal a um ngaingai ko ding. Ziangtin kan neh thei ding? Ral thatnak thawn kan pahtlang ding hi a si. Ral thatnak timi cu ka pah-tlang (pass) thei ding timi ruahnak (self-affirmation) khi a si. Cumi in, cahnak le tthansonak a lo ngah ter ding. Thuthimnak ah, mi in hla phuah in rak fial tikah, ka thiam lo nan sak ding an nei nawn lo pang ding ih, mualpho in an um pang ding ti ka phan tikah, ka phuah ka phuah ih, hla phuah ka thiam cihcih ta. Na hrial tum le ttihnak thawn na sungah a khat ringring ding. Cuvek thotho in, mihrek khat cu mirang ca ngan kan thiam lo an ti ih mirang ca an ttih zet. A zir le siar an tum cuang lo ih, a hrial ih hrial an tum. Asinan, cumi in mahlemah rinsanawk ngam lo nak (lack of self-affirmation) a suah ter. Cuvek thotho in, hnatuan ngah lo ding na phan le, hnatuan kha ral tha zet in sioh aw, a tulmi pawl kha timtuah aw. Hnatuannak in cawlh ding nan phan le, a tha bik in hna tuan aw. Na thuanthu tha zet ding in hnatuan aw la, cule, na pu le in an lo duhdawt ding in, an lo baan ter dah lo ding. Ral tha pawl cun, an tihmi kha an nor lawlaw ih nehnak an co, tihhrut pawl cun, an tihmi kha an hrial tum asinan cuih an tihmi in an nunnak kha sal bang in hremtu ah a cang.

3. Tihnak cu duhdawtnak thawng in neh a theih. A hrek khat kan sunglam ih tihnak a neihmi khi khui tawk in a ra tile, huatawknak ruangah a si. Huatawknak ruangih a suakmi ttihnak a si ahcun, duhdawtnak lawng in cuih tihnak cu a neh thei. I John 4:18 sungah, duhdawtnak cun tihnak pawl a dawi hlo theh. Mi na duhdawt le na tih lo ding. A parah duhdawtnak thawn thatnak siar lo zianghman ka tuah lo ding na ti ahcun, mi na ttih lamlam lo ding. Asinan, an par ih that lonak na tuahmi lole, na parih thatlonak a tuahtu cun, ton le pawlkom ding hman an lo tih si lo maw? Tulai san ah, ram khat le ram khat an do awk rero tla hi, Iraq thawn an rem aw lo ih, nuclear a nei tiah US in a puh ih, curuangah a tih ih a va do. Cutin an hua aw sinsin. Tulai ah, ral thuam nei tam deuhdeuh in tihnak a nei lo ding tiah an ti. A taktak ahcun, ralthuam an nei tam deuhdeuh an tih aw deuhdeuh. Asinan, bible in tihnak a hloh tertu taktak cu ralthuam a si a ti lo, duhdawtnak a si tiah a ti. Duhdawtnak timi cu ziang a si? Duhdawtnak timi cu midang zawn a ruat, a thin a tawi lo. Midang ningzah ter ding a tum dah lo (1 Cor. 13:1 in tanglam).

4. Tihnak cu Pathian rinsannak thawn neh a theih. A dang tihnak cu khui tawk in a ra tile, kan sunglam in a rami a si. “Keimah lawng ka si, duhdawttu ka nei lo, rualpi ka nei lo, ka fim tawk lo, ka thiam tawk lo, ka nei tawk lo, ttanpitu ka nei lo, hmailam ka feh ngam lo ding” timi ruahnak pawl ruangah a si. Facebook sungah cangan pakhat ka duh zetmi te a um: “I am not afraid tomorrow because God is already there.” A ra dingmi caan hi ka tih hrimhrim lo ziangah tile, ka Bawipa cu cu tawk ah a rak um cia a si a ti. A tha zet ka ti. Saam 23:1 sungah, Bawipa cu ii khaltu a si tiah a sim. Anih in in taansan dah lo (Heb. 13:5). Kan hnen ah in umpi ringring. Caan tampi ah kan nunnak hi cunu/pa ruangah or keimah ruangah hi dinhmun kan thleng tiah kan ruat aw pang theu. Cuvek ih na ruah ahcun, na duhvek ih thil a can lo tikah, na beidong mei ding. Asinan, Bawipaih ruangah hih dinhmun tiang ka thleng a si timi na theih ih na zum ahcun, ziangvek thil cang khal sehla, ka hrangah Bawipa in lamzin thazet I hmuh duhmi a um timi na thei ding ih, na ruahsannak a cem dah lo ding.  Asinan, zuam theinak, cah damnak, a tulmi lamzin in on saktu hi Amah Pathian a si ti kan ruat theu lo (Dan 8:17). Paul ih a ral that biknak cu, Khrih in ka tulmi thazaang I pe ringring ih, Amai thazaang in ziangkim ka tuah thei timi a hmuh awk tuk ruangah,  “Thazaang I petu Khrih thawng in ziangkim ka ti thei” (Fili 4:13). 2 Cor 12:9 “Ka zangfahnak cu na hrangah a tawk, ziangahtile na tontaih lai caan hi ka cahbik lai caan a si” tiah Pathian in Paul kha a ti. Asim duh bikmi cu na tontaih lai bik caan ah, ka cahnak huham na parah ka lang ter a si tiah a tinak a si.  “Keimah in ka thazaang in ka lo nun ter ding” tinak a si.  Curuangah, tihphannak tisuar pawl na kiang ih an rat tikah, Bawi Jesuh ih duhdawtnak le umpinak kha zoh ringring aw. Ral tha zet in hmai na nor thei ding. Jesuh na lawng sungah a to.

Thunetnak:

Tihnak kan neihmi in kan siding tluk in si thei lo ko in tuah. Tihnak phun hnih  aum ih, zaran ih neihmi tihnak le mah le mah tthihawknak in a rami tihnak a si. Hram lak ah rul a um timi tihnak cu zaraan ih neihmi tihnak a si. Asinan, kan tokheng tangah rul a um ding timi ruahnak ruangih to ngam lo cu a dik lomi (abnormal fear) tihnak a si. Zaanran tihnak siseh, mahlemah tthihawknak ih kan neihmi tihnak pawl ziangtin kan neh thei ding.

1. Na tihmi hi ziang a si ih ziangruangah na tih ti sutaw aw. A dik lomi tihnak (abnormal fear) a si ahcun, na ruahnak kha vancungmi in in kil ti lam ah hoi sawn aw la, na hna a ngam ding (Ps. 34:7).
2. Na tihmi kha tih ding taktak an si ahcun, ral thazet in na tihmi kha pah mei aw. Cami buai na tih le, na tihmi kha zuamnak in neh ko pah mei aw.
3. Na tihmi kha huatnak ruangah a si ahcun, na huatmi parah culole, a lo huatu pawl ih parah duhdawtnak thawn lawng na neh thei ding. Cumi nei thei dingah, minung cu a thleng aw theimi kan si timi thei in, Khrih ih in ngaithiam bang in, ngaithiam mei aw.
4. Na tihnak hi nangmah te na rinsan awknak ih a rami a si ahcun, Pathian rinsannak in cui na tihnak cu neh a theih. Keimah ih thilti theinak ruangah a si lo, Pathian ih umpinak le huham thilti theinak thawn ziangkim ka ti thei timi thei ringring aw.

Ref: Martin Luther King Jr., “Antidotes For Fear,” A Testament of Hope: The Essential Writings and Speeches of Martin Luther King Jr ed. James M. Washington (New York: HarperCollins Publishers, 1991), 509-517.