Lai Kum Thar Puai ah, Kan Laidaan Thapawl Kan Kilhim Taktak Maw?

By San No Thuan

8/9/2011

Thuhmai Hruai

Tui tum 2011, USA ih kan Lai Kum Thar Puai kan tuahmi par ah zohfel sal in, kan ruahnak te run ngan ka duh. Lai Kum Thar kan tuah duh sannak cu kum khat sung kan miphun pi lam in hruaitu Pathian hnen ah lungawi thu sim in, kum thar hrang khal ah thluasuah dil in, le Pathian in kan miphun hnen ih in pekmi kan nunphung  kilhim dingah a si. Nunphung timi ah a telmi pawl cu: kan thuamhnaw, lam, hla, tong, kan nun daan, thuruah, ei-in tvp pawl an tel. Laimi ih kan nun daan cu unau bang in, riahsiat can le lungawi can khal ah, a pawlkom awtu kan si. Lungrual zet ih tlangleeng tlangtu kan daan tha le, kan pipu daan tha dangdang pawl hi Lai Kum Thar Puai kan tuah tikah kan kilhim taktak tum maw timi mit in kan puai hi kan vun cuan sal hnik pei:

1.     Falam peng ih thuamhnaw pawl kim tein kan piah thei maw? Kan Lai thuamhnaw piahtu pawl hi hi tawk ahcun, an thupi zet. Lai thuamhnaw hmuhtu pawl in kan Falam peng ih ummi miphun pawl ih thuamhnaw hi kim zet in in hmuh thei sehla, Pathian ih in pekmi kan thuam mawi pawl a famkim sin ding ih, hloh ter lo in, kan kilhim thei ding. Phunhnam pakhat ih thuam kha State pakhat lawng in langh ter in, a dang pawl in, kan Falam peng ih phunhnam dang thuamhnaw langh ter sehla, lungrualnak lam ah tamsin in hruai sin ding. A tu ih kan piah daan cu, phunhnam pakhat ih thuam khi, khuah hnih thum lai in kan piah ih, a hrek khat phunhnam thuam cu, hmuh ding a um lo lawlaw. Kan Falam nunphung kilkhawi taktak kan duh ahcun, kan phunhnam kip ih thuam piah theh sehla, a duh um zet.

2.     Lai thuamhnaw hrutu kan mal tuk. Lai puai kan tuah tikah, Pathian in miphun phun khat ih in sersiamnak kan tong le kan hniphuan kan hruk ih Lai tong te ih kan tong ding hi a thupi zet. Curuangah, hotu pawl in, mipi pawl kha, zokhal Lai thuam nan hru theh pei tiah nasa tak ih, kan tiam awk le, thuthannak in tha kan pek awk um thei sehla. Cun, Stage par ih kaimi pawl hrimhrim tla cu, zokhal Lai thuam hru lo in kai lo sehla, kan Lai nunphun kan kilhim sinsinthei ding. Thuthantu, guitar tumtu, hlasaktu le thusimtu kan zate in, Lai thuam kan hruk theh ahcun, kan pupa hnen ah hivek thuam mawi a rak petu Pathian khal a lungawi ve ding ka zum. Laimi na sinak na thuamte kha zahpi lo in, hru ve aw.

3.     Pupa Lai hla kan thiam nawn lo. Tuitum ah Pu Ngun Lian (Liante pa) le ho in, Lai aw thluk tein, hla in sak sak ih ka lungawi zet. Nonawn pawl in, kan Lai hla aw thluk kan thiam nawn lo. International level ih pawlkom awknak ah, nan pupa hla (traditional song) in sak sak hnik uh tiah in ti le, mino pawl in kan thiam nawn lo.  Hla nei lo miphun ah kan cang. Kei tla, hla duh zetmi ka si nan, ziangvek hi phaileng hla, ziangvek hi Bawivung hla kan ti ti khal ka thei riai lo. Curuangah, nulepa pawl, nan mah nan dam lai ah, nan fale ih kan hna rori in kan theihnak dingah le, hi hla pawl hi mino pawl in kan uar ih kan duh theinak dingah, mawi le tha zet in Lai puai ah in sak sak hram uh. A zirh khal in hla tawite te khi in zirh hram uh. Kum dang khal ah Lai aw suah te ih, hlasaknak caan te um thei ringring hram sehla.

4.     Kan pipu pawl lam kan kilhim maw? Tulai ih kan lammi pawl hi, a mawi zet ko nan, a santhar lam tuk deuh maw tiah ka ruat. Hlan kan pipu pawl ih, an rak lam pawl hi kan cinken ringring theinak ding hrangah, kan pi le pu pawl ih an lammi khi langh ter thei sehla. Lai lam ih pi le pu pawl ih an lam pawl khal kha, video in zuk in ram dangah mino pawl ih cawn dingah, kuat in zem darh thei sehla, kan lam pawl kan kilhim thei deuh ding ti ruahsannak ka nei.

5.      “Lai kum thar puai, kan miphun puai.” Lai Kum Thar Puai hi kan miphun lungrual tein kan kom awk theinak “ puai” a si ti cu el theih lo a si. Saya Hrang Kap Hnin in tuitum US a rat ah a tongmi cu, “Falam mi pawl ih kan duainak bik cu, inntek lungput nei kan um lo” tiah a ti. Hi Lai kum thar puai hi ka puai, laimi hi ka miphun, lai puan hi ka miphun puan, lai tong hi ka miphun tong na ti lo le, a rei hlan ah, Pathian in miphun pakhat sive ding ih in sersiamnak cu kan hlohral ter ding.  Nang le kei kan tel man lo pang a si hman ah, himi can ngel kher ahcun, khawmpi maw, crusade maw, puai dang maw kan ruat siang hram lo pei tiah ka lo sawm duh. Ka puai a si ve timi thei hram uh si. Tuvek can tal ih kan ton awk lo cun, Lai miphun kan kom aw thei ngaingai lo ding. Biaknak lam ah le, kan kom aw thei ngaingai lo. Pawl ah kan buai tuk. Hivek kan miphun puai ah kan mipi pawl Pathian thu thawn kaihruai in, tisa ah phun khat kan sinak lawng si lo in, Khrih ah phun khat kan sinak kha hnget ter sin uh si.

6.     Hmin dang bun lo in, “Lai Kum Thar Puai” (Lai in), Chin New Year Festival (mirang in) tin kan bun pei. Laimi zate kom awknak ah, Fanger, Tho, Khuado, le Dawng Pui … tivek tete, kan mah le phunhnam ih kan neihmi kan bun lo pei. Cuvek ih kan bun ciamco le, kan miphun pi kan kom aw thei dah lo ding. Kan pi le pu pawl in, himi puai cu an kum caang relnak ih an hmanmi a si ruangah, “Lai Kum Thar Puai” tiah kan ti a tha. Phunhnam zate ih kom awknak hmun ah, na phunhnam ih hmanmi hmin kherkher lawng hman na tum ahcun, lung rualnak si lo in, tthen thek awknak ka suah ter ding ti cing uh si.

7.     Biaknak lam le khuatlaang lam hi hnatuan tlaang kan thiam a tul. Caan tampi ah, kan hruaitu upa pawl in khuatlaang thu an rel tikah, pastor pawl ih tel a tul lo tiah an ti ih, meeting khal ah sawm duh mumal lo in, ke an kar theu. Asinan, caan a rei tikah, khuatlaang hnatuannak hi, Pastor pawl thawn tuan tlaang lo cun hlawhtlin ding tluk in a hlawh tling lo ti a fiang aw sal theu. Kan mipi hrangah kan thuruah relmi hi, Pathian thu thawn mil aw ih fehpi thei dingah, pastor an tel ding hrimhrim a si sawn. Pastor pawl kha khua le ram hrang ih thurelnak meeting ah, sawm hram uh. An tel thei le thei lo cu an mai thu siseh.

Thunetnak:

“Lai Kum Thar Puai” kan tuah duh sannak cu, pakhatnak ah, Pathian in leitlun ah miphun pakhat sive thei dingah in sersiammi kha kilhim dingah a si. A pahnihnak cu, tisa ah phun khat kan si lawng si lo in, Khrih ah unau kan sinak langh ter sin dingah a si. A pathumnak ah, kumpi kum khat sung lam in hruainak lungawi thusim in, a ra lai dingmi kum hrang khal ah Amai lamhruainak dil dingah a si. Pathian in, kan minung lawng in sersiam si lo in, nunphung tha zet neitu khal in si ter. Cui kan nunphung pawl cu khui ah kan hmu thei tile, kan Lai thuamhnaw, kan tong, kan calai, kan hla, kan nun daan, kan ziaza le kan Biaknak pawl ah a si. Miphun kip in nun phung tha le tha lo kan nei cio. Minung hrangah thathnemnak a nei lomi daan pawl cu kan thleng pei ih, nun daan tha zet pawl cu kan miphun sersiamtu Pathian thangthatnak ah kan kilhim ding le kan hman ding hi a si.

Kan nunphung tha pawl kan kilhim theinak dingah:

1.     Laimi ih kan neihmi thuamhnaw pawl piah/langhter thei zuam uh si.

2.     Lai thuamhnaw mawite hruknak in, kan miphun sersiamtu Pathian thangthat uh si.

3.     Pipu hla-aw thawn, Pathian ih duhdawtnak le thatnak pawl thangthat uh si.

4.     Pipu lam pawl kilkhawinak ah, santhar lam lawng si lo in, pipu pawl ih lam khal kilhim in, lam uh si.

5.     Lai Kum Thar Puai cu ka puai a si ti thei in, hih puai thawn kalh aw in, can hman daan dangdang  khuakhang hlah uh si.

6.     Phunhnam tinkim kan kom awknak ahcun, kan zate ih kan kom awk theinak dingah, maih phun le hnam ih kawh daan hnak in, “Lai Kum Thar Puai” tiah ti uh si.

7.     Lai Kum Thar Puai hi nuamh awknak hrang lawngah si lo in, kan miphun pi in, Pathian rinsan ih kan feh theinak dingah, Pastor pawl le khua tlaang upa pawl thu kan rel tlaang a thupi zet a si ti ka tarlang duh.