HRUAITU LE A CAN

by Rev. Dr. Timothy Sui Lian Mang 

          “Nitla an ṭhat lo ruangah, a ṭha theibik in nan cân hmang uh.” (Ef. 5:16).

          Can ti mi cu rei zet a si ih cu mi sungah thil a cangsuak. Hruaituih tlinnak cu khaih can sungih thil cangsuak mi khan a lang. Mitṭhepkar cante khal hi Pathian ih in pek mi a si ih, man nei zetin, ren zet le upat zetih hman ding a si. Can sungah thil ṭha hmuahhmuah a thupaw ṭheh.

          Minit le nazi tla hi lennak le neih nunnak ih thleng theih a si. Zuksuai thiam zet Michel  Angelo in hih thudik hi a theifiang; a can hi man nei zetih hmansuah a tum, a peaw, a ṭuan; cu tikah mi in hiti lawmmam cun ṭuan hlah aw; na nun liam tla a ṭul ding so khaw an ti, anih in hitin a sawn hai, “Nunnak cu ziang hrangah so kan hman ding? Kan can le minit tla hi tumtah mi hrang ṭuannakih hman ding a si,” tiin. Philosopher William James in nun man nei zetih hman ti hi cu thil rei daih ding bik hrangih hman hi a si. Ziangahtile nunnakih man khunzia cu a rei lam (a sau lam) ih tuak a si lo ih, ziang a pesuak ti mi ih tah a si sawn. Ziangzat rei kan nung ti hnakin, ziangtluk famkim, ziangtluk ṭha le man nei in kan hmang ti hi a si sawn tiah a ti.

          Mawsi in ni siardan in zirh aw tin thla a cam (Sam. 90;12). Ni ṭha zetin kan hman asile, kum cu a ṭha cih mai. Leilung tlun mi hmuahhmuah hi kan neih mi can a bangaw cio. Hmang thiam le thiam lo lawngin kan tanaw. Lk. 19:12-27 ih tahṭhimank bangin –

          Salpawl kha tangkaa zatrep pek an si bangin, milai zate kut sungah can zatrep pek kan si.

          Hruaitu cun ziang ṭuan hmaisat ding ti a ruat thiam ding a si. A ni tin hnaṭuan hrangah ruahmannak a neih a ṭul. Zarh khat hnuah, thla khat hnuah, kum khat hnuah a ṭuan mi a zoh kirsal ṭheu ding a si.

          Ni khat sungah nazi 8 ihthahnak hrangah hmang sehla – nazi 3 sung kha rawl ei can le feh suksonak ah hmang sehla – cutin ni 5 sung can ziang hrangah kan hmang? Ni hnih a tang lai mi kha teh? Pathian hna hrangah ziang vekin kan hmangaw ti hi Pathian hmaiah cekaw fel ding kan si.

          Missionary hminthang zet Marry Slessor kha zutama pai fanu a si. Dundee khawpi cet zung pakhat ah kum 11 a ti in hna a ṭuan. Zing nazi 6 in zan lam nazi 6 tiang hna a ṭuan. Cu tlukih hnaṭuan cing cun ca zirnak a kham cuang lo. Amah te in a zir  man thotho.

          David Livingstone khal kha puandawr ah a umnak khua Dumbarton ah zing nazi 6 in zan lam nazi 8 tiang hna a ṭuan. Kum 10 a tiin cuvekin hna a ṭuan. Ca zirnak can ka nei lo ti sehla zokhal in a si ko kan ti thluh ko ding.  A can lawng hmuahhmuah cu cazirnak ah a hmang ih, kum 16 a kim hlanah Latin, Horace le Virgil a siar thiam ṭheh. Kum 27 a ti ah si lam le Theology lam a zir ṭheh man. Can ka nei lo tuk ti hi a nun ah a um hrimhrim lo.

          Hruaitu cun can ka nei lo ti hi a kaa in a suak ding a si lo. Pathian in a duhzawng hna ṭuan dingah caan tawk zet in pe a si. Khrih khal hi can hmang thiam zet a si. A Pa hnenah thla a cam, mi a tidam, a zirh, a sim, a hnem…..; a Pai duhzawng hna ṭuan dingah ni khat ih nazi 24 hi a tawk ko.

          Dr. F. B. Meyer miropi hlawhtling zet pai can hman thiam dan cu a thuanthu ah hitiin an ngan, “Tlangleng ih khual a tlawn tikah, a zalte a awng ih ca a ngan, ca a siar. Khawmpi ah si seh, meeting an neih laiah si seh a thinlung a dangih a pen lo cun cakuat tla a ngan man.”

          Can man nei zetih hmang Dr.W.E. Sangster ih can hman thiamzia a fapa in hitiin a ngan:

“Can hi a lakin a liamter men dah lo. A hrangah cun minit pakhat le minit pahnih tla hi a hlawkzia a tanaw zet. A casiarnak ihsin a suak ding ih, ‘Ka fapa nang cu zianghman ṭuan loin na um men. Kei cu minit 22 cekci te lawng can ka nei. Lam kan leng ta pei a tiih zamrang zetin a suak. Ka hei dawi lohli ih, feh phahin tulai thuthang minit 5 sung in sim. Kan ram ih micak thu minit 2 in sim; ṭhangphawk kan ṭulzia minit 5 in sim; Loch Ness Monster a taktak ih a um thu minit 5 in sim. William Romaine ih thianhlimzia minit 3 in sim. Cutin inn ah kan thlengsal.”