Thuthang Ngandan Bulhram

Salai Siang Lian Uk (Kianghrol)

Thuthang ngan tikih theih ttul bulhrambik cu Dikdawhnak (Accuracy), Tawifelnak (Brevity) le Fiangfainak (Clarity) hi an si.

A hmaisabik le thupibik cu dikdawhnak hi a si. Thuthang cu a dik lo ahcun man a nei lo. A ngaingai ahcun man a nei lo timi hnak in a bese sawn. Thuthang dik lo cun thuthangca zalen (free press) a nunsuah theinak ding ih a ttulbik mi, mipi in thuthang an rinsan ngamnak timi, ih hram a satcat a si. Daan Belhsah Pakhatnak (First Amendment) ah thuthangca hi cozah khontthawlnak hnuaiah um lo ding ih hum a sinak san cu mipi in a dik mi le ttanlam a nei lo mi thuthang an theih ngah theinak ding ah a si timi kha hngilh lo ding a si.

Mipi in vote an pek ding mi anmai’ thluakfimnak hmang ih an hril theinak ding ah ttanlam a nei lo mi thuthang an ngah ttul. Himi hi kan ram (U.S) ih democracy tthanlennak hrangah a thupi zet mi a si. Mipi in thuthang ih dikdawhnak le hmaizah bul nei lo ih a dinnak (fairness) parah mipi in an zumnak a hloh ahcun, rei lo te ah democracy zum-nawn-lo-nak (rinsan-nawn-lo-nak) in a thlun cih ding.

Nambatpawl, hmin cafangkompawl, zo in ziang a sim timipawl le thuthang pakhat sungih um mi thuhla sirhsan (sources) dangdang khal kha cek (check) ringring aw. Thuthang palai ih ttuanvo cu ziang a cang rero timi hawlhmuh ding, le lunglutza (interesting) le thuthang peksuahdan ttha thawi’ cui’ thuhla ngansuah ding kha a si. Dikdawhnak timi hi a hmaisabik ah ra seh.

Pahnihnak cu tawifelnak  a si. Na ngan mi thuthang thuhla ih ttongfang tin in hna an ttuan a ttul. Hna a ttuan lo mi ttongfang an um ahcun, hlon mai aw. Thu laimu ah lut cih aw (Get to the point). Vei khat lawng rel aw. A hleifuan belhsah hlah. “Zinglam nazi 8 a.m,” ti’n rel hlah. Ziangahtile 8 a.m. cu zinglam a si cia. 8 a.m. ti lawng in rel aw. Asilole zinglam nazi 8 ti mai. Pyramid Linglet thuthang ngandan kalhmang kha cingkeng aw. Thuhruaitu (the lead) ah thuhla thupibik kha ret aw. Casiartu ih ngaihvennak (attention) kha (nga siau bang in) siau aw. Cumi hnu ah thuhruaitu ih na ret mi thuhla kha simfiang awla, cu ttheh in, pyramid linglet a dot hnihnak ah thuhla thupibik sangtu kha ret aw. Cu thluh in thuhla thupibik sangtu ih sangtu ret leh aw. A cem tiang ih lunglutza si ding in ngan aw. Thuthang na ngan ttheh hnu khal ah cawl cih mai hlah.

Fiangfainak  cu ca na ngan hlan ihsin a thok zo. Fiangfainak cu a kimcang mi le thiamtlinnak thawi’ hawlsuah mi thuthang thawn a thok. Nangmah lala in na rel mi thuhla kha kimcangtei’ na theihthiam thluh lawng ah casiartu ih thinlung sungah fiangfaite’n a lut thei ding. Na ngansuah mi thuthang ah son lo mi thusuhnak (questions unanswered) tang hlah hai seh. Khawlak ttong (jargon) hmang hlah aw. Mipi zaran hrangah a fiang lo ding mi thuhla tapoh cu simfiang aw.  Thuthang pakhat ih thuhla na ngah tam vivo rual in, thuhruaitu thawn a pehpar mi ziang pawl an si timi kha na cekfel tam sinsin a ttul. Na theih tam deuhdeuh le, zamrang le tluangtlam tei’ relsuah a har sinsin ding. Na rel mi kha ziang a si timi na theihthiam lo lawng ah a olsam sawn lam ding. Ti duh mi cu, thuthang hawlthanhdan ttha (good reporting) timi hi a ol titu an um kel lo tinak a si.

Ref: Rihli: October 16, 2013.