Wednesday, August 8, 2012

CHIN: KAN NO TUK LAI

by No Than Kap

(August 7, 2012)

Leitlun ram zaten ziangtik can talah hnamdang kut hnuaiah rak um dah thluh an si. Kannih Chin khal hnamdang kut hnuaiah vei hnih kan um: kan duh locing in veikhat, kanmai duhhrilnak in vei khat.

Kan duh locing in in uktu Mirang pawlin kan hrangih ro sunglawi in pek mi pahnih a um. Pakhatnakah, Roman alphabet (a, b, c) hmang in calai in tuahsak. Hiruangah Chin sungih hrin khat le hrin khat kan cangandan awlten kan siarsakaw thei. Pahnihnakah, Chinram tlawng zate ah awng pakhat lawng hmang dingin Education Department in Maymyo conference (1922)ah, thu an relcat. Aungsan ih sim* bang in Chinmi hnampi (လူမ်ိဳးႀကီး)in siter theitu hitluk thuha hi kanmah Chinpawl lala in kan kilhim in kan cawisang vivo thiam maw?

Kanmai duh hrilnak in in uktu Kawl in kan hrangah ro sunglawi in pek mi a um: Chin aiawh in awng pakhat lawng Radio awsuah (Myanmar Broadcasting Service) ah in neiter (Tunai ih aw hnih an suah thu cu tanta hrih in). Chinmi hnampi (လူမ်ိဳးႀကီး) in siter theitu hitluk thuha hi kanmah Chinpawl lala in kan kilhim in kan cawisang vivo thiam maw?

Tunai ah Chin State cozah in Chinram ah awng pakhat lawng si loin panga (5) hmangin pengtin Tlawngpawl ah ca zirh dingin lai an rel. Kutzabeng in rak "haleiluiah"tu khal kan um. Himi zoh tikah, hnamdang uktupawl riangri in Chinpawl hnampi(လူမ်ိဳးႀကီး)  si thei dingin awng pakhat hmantlang mi kan neih ih thupitzia le ulzia an theiban sawn ti a takin kan hmu.

Tui ni thawk talin Chinram tlawng zate ah awng pakhat lawng kan zirh a thupi ti khua ruat thiam lo kan ti ding maw, ruat thiam nan mi huat phang kan ti ding maw, kanmah Chin uktu lala lak hmanah kan um lai tikah hnam fate le hrin fate lungput (tribal spirit or mentality)kan tanta thei hrih lo ti a lang. "Chin zate pumkhat si theinak le hnampi sitheinak a si ahcun, ka duh zet mi keimai tappi awng khal ka tanta ngam" ti theitu kan mal tuk lai.

Tuvek kan si le Chinpawl cun naute hang thei lo kan hluan rero lai ding. Mah le mah doawk lam ih mitmeng kauzet, hnamdamnak lam ih mitcaw kan tam tuk lai. Hnamdamnak lamzin panih hruai theitu hnakin "ramthu ih mitdei hrih lo" uartu kan tam lai. Independence sim lo Federal ngah tlak hman kan si hrih maw ti pangnak a si. Ramthu le hnamthu ah kan lungput a no tuk lai. NTK
______

      
*Angsan in,     "Myanmar ram sungah Kawl le Shan lawng hnampi (လူမ်ိဳးႀကီးtin kawh theih an si. Jinphaw (Kachin), Chin, Kaya, Kayin, pawl cu hnampi an si ban lo. Jinphawpawl cu sumdawnnak ruangah hnampi tiin kawh theih an si lo, Chin, Kaya le Kayin pawl cu awng pakhat hmang an si lo ruangah hnampi ah ret theih an si lo," tiin May 20, 1947 ah a sim.


No comments: