Falam Sungkua Thutlangpi Tarlang

Thu hmaihruai:

Tulai kan group mail ih Laica zirlai cabu thu reltlang nakin ziangvek thinlung kan nei ti mi tampi a lang suak ter. Kawhhran, Pawlkom leh Hrinhnam zawng nawnnawn ih a feh ter zik tla kan um. Kan Pawlkom, Kawhhran leh thulu dang tarlang mi pawl cu ka thlirdan vekin langhngan ten ka run tarlang. Cun sawmawk nak khal a tel ih a cem tiang rak siar tten tto aw.

Baptist Kawh hran.

Kawl cun a mi Ukbet theinak ding lawng a ruatih Chinram tthansohnak zianghman a ngaihsak lo. Cu laiah Chin mi ih Kawhhran tumbik kan neih mi Baptist cun ramhumhual dingin kiangkap boruak (environment) kilhim hna, Thlai cicin dan, Thingkung hau lo ih a hmunmi Lo tuahdan leh Leidawm tuah dan pawl tiang mipi a zirh. A nautabik Kawhhol einak ramah Kawhhol kheh dan tiangin a zirh.

Falam Bible khal Baptist tawlrelnak in kan nei thei. Cun, Chin miphun zate ih kan pumkhat nak ding cu christianity ah siseh ti ruahsannak thawn Thlanglam Laitlang leh Hmunrawn Chin (Asho Chin) pawl hnenah missionary thlah ih hma rak latu leh la rerolai tubik khal a si. Atlangpi thu lawng tarlang a si ih relthamlo tampi a um lai,,,,. Cu ruangah a tawi zawngih kan sim a silen Baptist hi kan Kumpi cozah pakhat a si kan ti thei. Baptist vek thazaang cak kawh-hran kan neih mihi Laimi in hmailam hrangih ruahsannak tumpi khal a si.

Cu rualrual in kan Kumpi cozah fate a simi Baptist in a ruah tthat dingih duh um zet mi cu, ramsung, ramleng ah Kawh hran tenau pawlih duh dan ngaihsak lemlo ih palzut can a tam deuh ttheu. Thu dik le dik lo hnakin Kawhhran thufehpi zawngih a ttan can khal hmuh ding a um phah phah.

Cun, hmailamah Baptist hi Politic lamah a hrolhaw lo ding ti simtheih asi lo ih cu vekih a hrolhawk pang a silen Mizoram ih Synod vekin kan ram election cu amai kutah tampi a tthum aw ding. Cu tikah kan ram politic hotu dinhmun ziang maw zat khal a control ban ding. Cuvekih boruak a feh pang a silen hruaitu tling, hruaitu tlak zoh loin duh sakawknak zawngih a fehpi pang ding khal phan um zet mi a si.

Falam Humhual Pawlpi (FHP)

FHP hi a din nak reilo te a sinan Falam peng hrangih ttanla zettu a si. Kumpi lamah thukzet lutin Falam ih covo khal hngetzet ih kai tang tu asi. Chin Radio awsuah nak khal tluang zetih a feh thei nak dingah Ram sung/leng Falam unau thawn ttuan tlangih ttawi awm tu bik asi. Kawl kumpi in Tlangpar hrangah MRTV program neih theih an ti vetei phar le zuangin mai sumsaw, tikcucan le ruahnak thawi ttuanvo la tu a si. Mipi harsat le thlaphan can khalah hnemtu le thlakung zawn tu bik asi. Cu ruangah Humhual hi Falam peng hrangah Pa bik ttuanvo la tu a si.  

Humhual in a tumtah mi pawl lakah langhngan zetih a fehpimi pahnih kan hmu thei:  

(1). Chin-Lai ttong ihsin = Laizo ttong ih thleng ding leh

(2). O-Aw hman kop mi cu = Aw lawngih hman ding hi asi.

Hi mi pahnih hin Falam hrangah tthathnem nak a neih le neihlo cu thlir dan a bang aw cio lo ding. Hman seh kei cun himi tumtah nak cu “tuihlan ah ..... tiih rak hman a sinan, pu Humhual in...... tin a run thleng” timi thuanthu ngan lut duh nak men a si tin ka hmu. Ziangah tilen hite pahnih hin Falam hrangih tthat hnemnak a pek dingmi ka hmu lo. Thuhla tamter tu men ti lo baak cu..

Hman seh, hma a  lak tikah idea leh policy men siloin pumpekawk nak thawn hma a la ih a tumtahmi cu a hlawhtling rero zo ih Rolung a phung suak ding khal zum a um zet. Thil tithei upa mifim tampi funkhawm awknak pawlkom a si ih a pumpekawk nak leh  ttanlaknak pawl zoh tikah rinsan tlak zet pawlkom khal a si. A feh pimi policy duh lo mi a um hman ah a mah cu do kalh lo in ttuanpi dan kan thiam a thupi zet ding. Cu vekih kan ttuanpi/sor thiam a silen kan peng tlang hrangih tthat hnem nak suahpi thei tu kan neihmi pawlkom pakhat a si. .

Chin Pawlpi USA

Chin Comunity USA hi ramsung/leng Falam pawlkom lakah a tum bik leh a cak bik kan neih mi asi. Chinram sung siseh Ramleng siseh Falam miin harsat nak kan ton canah bawm tu bik a si. Chin Radio Awsuah leh Rihzin cek nak khalah sumpai a thawh tambik tu le rinsan bikmi a si. Chin State Minister in Chin mipi parih a thusuah mi ngai poimawh a si vekin CCUSA ih thusuah mi khal Falam mipi hrangah cun ngai poimawh a si ve.

Cun, kan sunsak zetmi nunphung puai a simi Fanger puai khal Chin New Year Festival tiih hmangdingah a nem hnget vekin ramtin ah hman thluh a si. Chin Person of the Year khal kumtin ten a pe ih zapi ih pompi mi a si. A tuah mi ah zapi huap kau thei bik dingin khua a khang ruangah himi Pawlkom hi Falam Rorel Innpi (parliament house) ti theih a si.

Hmailam hrangah CCUSA in rorel ding hmabak a neih lai mi cu kan National Issue pakhat a si mi Chin New Year (Lai kumthar Puai) hi leitlun ram kipin a ni bangaw tei kan hman tlang thei dan ding a ngaih tuah a ttul. February 20 ah Chin National Day kan hman vekin Chin New Year khal in nem hngetmi ni a neih ve hrim hrim a ttul. Hi mi cangsuak dingih in kai hruai thei tu ding umsun cu CCUSA lawng a si ruangah hithu hi a liang parah a hngat aw ti thei hram seh. A ranglam ih in run huaihot ding khal kan bei sei a si.

 Rihli Group

Rihli groups mail hi Chin mi groups mail lakah a tambik member neitu asi lo hmanah a sang tu tal a si ka zum.  Ram sung/ramleng in Siatni/tthat ni kan ton can ah leh Pathian thu, Ramthu, Lehpannak pawl thanawk nak ih kan sor zetmi group mail a si.

Hman seh ca thlah tu lamah tlaksam nak kan nei zet. Thu i ruah suak ter mi cu, tuihlan “ 1982 ihsin 1995 hrawng tiangah zanlam thimzik unau hmelpalh hrawngih Dawrhlun vengihsin Video veng, Laansung tiang hawr nawn tei zin tlem le tlem lo ih rak vah kha a vak tu ih uarawknak a rak si.  Hman seh 1995 hnu lam cun zuri ih vak cu nautat le mibang lo cazin ih ret ah a rung cang”.

Cui san lai vekin tu lai cu Group mail ih cangan tamtam leh mi ca thlah ihpiang reply rak tuah hi uar ih neih kan tam lai. Cu vek ruangah thu mumal lo khal thu ngai vekin sosan can a um phah. Hman seh mawh thlukaw tuk ding cu kan si lo, email kan hman nak a bai tuk lai. Ngan rero ding kan si ko, a rei cun kan paih nawn lo mei ding. Tui hlanah kei tla email in mi tawh le thu el ka rak hmang zet dah, hmanseh lehhnu ih ka ca nganmi pawl ka siarsal tikah ka ning a zak zet sal. Ziang tlukin in rak ning ding ti ka rak ruah ban lo ruangah a si. Mi in an ningzet ding ti tui ka theih awk vekin khami laiah rak theiaw sehla cu ka rak ngan lo nasa ding ka ti aw rero.

Cun kan group mail hi kan hman ttangkai rualrual in Falam lawng kan si lo ih ttong dang peng dang um khawmnak a si ruangah pengdang miih theih ttha lo kan sungthu leh pengdang ral tho ter thei mi ttongkam hrim hrim hmang ding kan si lo.

Kan Rihli groups mail a nei tui tumtah mi vekin tthansoh nak, ramsung/ramleng thuhla sim thanawknak ih hman ding a si ko. Unau pengdang a sungih lut tu pawlih dawt kuahko tlak thuttha rel khawmnak ah hmang ttangkai sawn uhsi.   

Chin Tv

Tulai kan Chin media lakih in hrut neh biktu cu Chin Tv hi a si. Ziang tikah Chin Tv an rak thlah sal ding, tu teh zo upa kan neihmi ha Interview an tuah dingih ziang ha an hnenin kan rak zir thei ding tiih kan hngah hlap zetmi a si. Ramsung, ramlengah Chin ttong ti rori ih zuknung thuthannak kan neih mi umsun khal a si. Kan Chin miphun lakah thlei dan um lo ten zovek puai nikhua khalah tel in thuhla a theh darh sak vivo, curuangah Kawlram ih Chin ttong neitu si nak cu ramleng khalah hnget zetih fehpi theitu a si. Cu ruangah, himi a rak dinsuak tu Pawlkom le Chin Tv ttuanvo nei tu pawl parah lungawithu sim rero ding kan si. Media in mipi a fim terih tthansohnak a pe ti an hmuh mihi cawi san tlak hrimhrim an si.

Hmai lamah Zuam sinsin hai sehla MRTV thawi pehzom awin ramsung thu khal kim cang tei in than bet vivo ding kan hngak a si. Cui tlunah RFA Chin Radio awsuah khal a cang thei a si len an mah ih ttuanvo lak dingah a awm bikih tawlrel dan khal an ngaihtuah lohli dingah beiseinak kan hlan bet a si.  

Zahau Hrinhnam

Zahau pawl thuhi ngan nuam lo zet a si nan, mihrek khat cangan mi ah relsuak ciah si lo, a ti duh san lang zet fawn a um ttheu ruangah ka telh nak a si.

Falam pengah Zahau pawl hi Pathian thu, Calai, Nunphung leh Politic ah kilih kipih kan sor zetmi an si. Pathian thuthang ttha an simnak leh Cabu an suah nakah Zahau thu le hla hi sirhsan ah an hmang tam bik. Cu vekih an hman ruangah hrek khatin Zahau nunphung, Calai le ttongin mi dolh/cimral thluh an tum ti ih rak ruat ih huat phah thluh tu tla kan um.  Mi hrek khat hrinhnam ih extreme deuh pawl tlacun Zahau hminsal le ngan mi hmuh menih hngir ttheu tla kan um. Kan palh lawlaw. Thu tthatei kan ruat a silen Lai ttong ihsin Laizo ttong ti ih thleng tum rero tu tlahi Zahau an siih himi zoh in an ttanghma lawng an sial lo zia a lang ter zet asi.

Pu Ro Za Thang (In thih san tu) in “zahau pawlhi kan Falam hmai in hruai tu an si ih do loin a ttuan pi dan thiam sawn nungla Falam in kan hlawkpi zet ding nan” tiah a ti dah.

Himi thuthawn pehparawin sawmawk ka duh bikmi cu Falam peng ihsin mifim hruaitu ttha an hungsuah ah siseh, hrinhnam pa khatkhat a tthangso ah siseh lungawi uh, kan Falam cawisang tu dingah Pathian thlawsuah pekmi a si. Kan do ih a kekar kan phet a si len kan hrangih pekmi Pathian thlawsuah kan dodal, kan hnong tinak a si ding. Zokhal khua le ram hrangah ttuan tlang dan thiam sehla Pu Ro ih ttongmi a takah a rung cang teng teng ding tihi a si. Kan khua kan ram a tthan soh cun Lairam in sunlawih nak a co ding.    

Sawmawk duhmi:

(1). Thil tithei upa kan neih mihi dokalh loin ttuanpidan kan thiamlen hlawknak a suah pi  

        ding.

(2). Kan ttanlak nakhi Kawhhran le Pawlkom zawng silo in, thudik sawnah siseh.

(3). Hrinhnam kan dokalh awk panglen peng tlang a ttum suk ter sawn ding.

(4). Zokhal Hmailam hrangah lungput sangzet thawi tumtah mi neih ding,

Lungawi roh

By. JH Thang.

Hminsin: Hi cangan mihi thu elawk ding zawngih ngan mi a si lo, hman seh thu feh dan sawn ah rel tlang duh mi cu rel tlang theih ringring a si.

September 17, 2013 (Rihli)