“Khristian Hmin” Neih A Tul Maw?

Tulai ah, "Khristian Hmin" ti in Bile sung ih hmin le nitlaknak lam ih hmin pawl hi kan Laimi pawl in kan hmin hmai ah kan pe aw tam zet. Kan neih a ttul maw tihi ruah tlak zetmi thu a si. Cun, Khristian Hmin ti ih pek awk tik ih a thatnak le that lonak teh ziang an si? Anetnak ah kan neih a si le ziang ruangah kan neih a ttha ti pawl hi a tanglam ah simfiang ka duh.

1. “Khristian Hmin” timi hi a um maw?

A hmaisabik ah “Khristian Hmin” timi hi a um maw? ti hi ruat ta sehla. Khristian hmin tiah kan ti tikah, Laimi mitam sawn ih kan ruah daan cu, Bible sung hmin pawl lawng khi an si. Asinan, Bible sung hmin lawng khi Khristian hmih ti ih kawh hi a dik maw ti hi kan ruah a tul. Khristian timi cu Khrih timi le – ian timi tongfang pahnih a kom awmi a si. Khrih cu Jesuh Khrih tinak a si ih, - ian timi cu hmin pakhat dungah bunmi (suffix) a si. Asullam cu minung/thluntu tinak a si. Thuthimnak ah, Russian, Russia minung pawl, Brazilian, Brazil minung pawl, tvp… theologian, Pathian thu simzir pawl tinak a si. Curuangah, Khristian timi cu Jesuh Khrih ih minung pawl, a dungthluntu pawl tinak a si. A sile, zo pawl hi Jesuh ih minung pawl le dungthluntu pawl an si? Amah a zumtu hmuahhmuah cu Jesuh ih dungthluntu le a minung pawl kan si. Israel mi pawl le nitlaknak lam ih minung pawl lawng a dung thluntu an si lo. Na Lai hmin te hrimhrim khal hi Khristian Hmin sitte a si. Ziangah tile, Pathian cu Thlarau a si ih cui thlarau ih hnatuannak cu na suah na seem lai le, na hmin an lo sak lai hrimhrim ah a lo theihpi tu le a si. Curuangah, Bible sung hmin lawng Khristian Hmin ti ih ruahnak hi a famkim lomi ruahnak a si.

2. Bible sunghmin le nitlaknak lam hmin pekawknak ih a tthatnak

Bible sung hmin kan pekawknak tikah a thatnak le that lonak a um. Ahmaisa a thatnak ka ngan ta ding.

1. Bible sung ih hmin neitu ih nun daan bang tuk in nung seh/ka nung ding ti duhnak lungput thawn a si theu.
2. Ram dang feh tikah, midang in ol ai te in in ko thei hngai seh tinak khal ih nei kan tam.

A pakhatnak lungput thawn pekawkmi le lakmi a si ahcun a tha zet ko tiah ka ruat. Asinan, Khrihfa hmuahhmun cun neih hrimhrim ding ti ih pek awk cu a tul tiah ka ruat lo. Ziangah tile, cui Bible sung hmin lo khal in Khrihfa tha te si a theih thotho. A pahnihnak khal cu a tha ko nan, kan hmin mawi le sullam neimi hi midang in an thei nawn lo. A hlo cihta theu. Kan Laimi hminte khal hi kan cinken ringring ding a thupi zet.

3. Bible sung hmin le nitlaknak lam hmin pekawknak ih a tthat lo nak
Bible sung hmin le nitlaknak lam hmin pek awknak ih a that lo nak lam khal cu a rak um ve. “Khristian Hmin” cu neih lo cang lo ti in biaknak lam in maw, zumtu dang in maw hmin dang kan pekawkmi hi a kilkip in thlir sal tikah, a that lonak kan hmu thei.

A. Post Colonial Criticism timi "midang ih ukmi si duh lonak mit" ih zoh daan hi tulai a neta bik ih a laar zetmi khur khuaruah daan a si. Cui’ mit thawn “Khristian Hmin” timi hi kan zoh sal tikah a that lonak thu pahnih in kan hmu thei:

1. Kan Lai hminte le kan nulepa in sullam nei zet ih pekmi hmin cu Pathian hmai ah a tawk lo tiah kan ti thawn a bang aw. Midang miphun hmin lak lawngah, famkim deuh ih hmuh awk cu mah le mah nautat awknak lungput a si.
2. Kan Lai hmin mawi te cu kan taanta ih, midang nunphung sawn kha kan khaisang ciamco ti khal kan ruat theu lo. Thuthimnak ah, Laimi in Jacob timi hmin hi kan hmang tam pam. Jacob timi ih sullam cu “ke-dil kaitu” tinak a si. A upa Essua thawn a nui pum sung in an suah lai ah a upa ih ke dil a kaih ruangah “kedil kaitu” tiah a hmin an pek. Kan Lai hmin mawi te kan thlau ta theu ih, hmin sullam nei cuca lomi midang miphun ih hmin kan uar sawn theu.

B. Contextual mission perspective timi “umnak thawn mil aw in Pathian hnatuannak mit” thawn kan zoh a si le:

1. Jesuh khrih hman mission a tuah tikah, Pathian sinak khal nei thotho in, Judah ram ah a rung suak ih, an mah Judah pawl thawn pawlkom aw thei ding in, Judah mi pawl ih hmin, hnipuan le nun phung a la mei. Ziangah tile Judahmi pawl sung ih a tlanleen theinak ding hrang ah a si.
2. Jesuh vek in mission kan tuah ding kan ti le, "Khristian Hmin" ti in, Bible sung hmin le nitlaknak lam hmin pawl hi Khrihfa a cang pawl kha hramhram in va pek a tulnak a um lo.
3. Cu hnak in kan mission hnatuannak ih khua le ram ih hmin le sinak sawn khi kan mah asimtu sawn in Pathian thu kan sim theinak dingah, va la sawn sehla, kan Pathian thusim a hlawhtling sawn ding. Jesuh Laitlaang ah suak sehla, Lai pacang hmin tha tak a la mei ding ti cu zum hlelh ding a um lo.
4. Lai hmin sullam sia tuk mi lawng Laihmin lala in sullam tha deuh ko Jesuh in thleng sak ding ka zum. Thuthimnak ah, “Sia Khong” (bad collector) tivek hmin khi Jesuh in Bible hmin, “Peter Sia Khong” tivek bet lo in “Tha Khong” ti in in rem sak sawn ding ka zum. Jesuh cu kan nunphung siatsuah ding ah a ra lo. Kan nunphung a tha lomi le a rem lomi pawl rem ding le famkim ter sawn ding ah a ra a si ti kan hngilh lo ding a thupi zet.

Thunet nak ih ka sim duhmi cu Laimi in hmin kan pekawk tikah, ziang lungput thawn kan pe aw ih, ziang lungput thawn hmin dang hi kan lak ti tha te ih kan ruah a tul. Ka ti zo bang in “Khristian Hmin” hrimhrim a um lo. Jesuh dung a thluntu cu Khristian tinak ih sullam a si bang in, na Lai hmin te khal hi Khristian hmin a si thotho.

Asinan Bible sung ih hmin le nitlaknak lam mi maksak pawl ih hmin kan lak ding a si le a tanglam thu hi kan ruahta ding ah a thupi tiah ka ruat.

1. Kan lakmi hmin neitu nu/pa bang in ka nung ding ti ih kan thinlung put kan ret ahcun thil tha a si.
2. Kan umnak hmun ih zir in kan hnatuan a hlawh tlinnak ding a si ahcun a tha zet. Asinan, Laimi in kan umnak ram ih hmin kan lak tikah, First name lawngah la in, a dang pawl cu Laihmin si thei sehla, Laimi kan sinak khal hlo lo in kan fingkhawi thei ding.
3. Asinan, “Khristian Hmin” kan neih ttul rori ti vek lungput thawn kan mah le mah siseh, midang khal siseh, hmin kan pek awk lo ding khal a thupi ngaingai. Ziang ruangah tile, mah le mah hmuh niam awknak lungput ih hrampi a si.
4. “Khristian Hmin” na neih tul tin, Khrihfa a cang tharmi Kawl pa/nu kha a hmin kan va thleng sak tikah, a sung khat unau pawl cun, midang miphun ih nunphung uar pa/nu ti in an ti ih an zoh niam sawn. Jesuh cun, an hmin a thleng hrimhrim lo ding. A thinlung le nunnak lawng a famkim ter sawn ding.