Tuesday, October 14, 2008

Salai C. Luai ih Thusuhmi Lehsalnak

Salai C. Luai in hi ti in a khuaruah harmi thu a suah: "Biaknak hi nunphung ah kan canter ding maw, nunphung hi Biaknak ah kan canter sawn ding ti ka fiang thei lo" a ti. A tanglam bang in kei in ka let. Hmaisa bikah, nunphung timi cu na theihcia zo bang in, mirang in culture ti a si ih, culture timi hi a tawi zawng cun, "Nuntu khuasak daan" or "Way of Life" tiah an ti. Cumi sungah cun, kan ttong, kan hla, kan thuamhnaw, kan calai le kan biaknak ti vek pawl a tel theh. 

Na thusuhmi hi thu pahnih in then ka duh. Pakhatnak, "Biaknak hi nunphung ah kan can ter ding maw?" Kan biaknak hi nunphung ah kan can ter ding maw ti tikah, a pakhatnak ruahnak cu, "Pathian thu hi kan nitin nuntu khuasak daan ah kan canter ding maw" tiah kan simmi thawn a bang aw tiah ka ruat. Cumi a si le can ter ding a si. Asinan, a pahnihnak ruah daan ah, kan biaknak hi nunphung ah kan can ter ding maw tiah kan ti tikah, "Pathian thu hnak in kan pupa pawl ih ruahnak le nun daan hi kan thupit ter deuh ding maw? timi thusuhnak khal a si thei. Cu ti a si ahcun, "Can ter hlah ee." Ziangah tile, nunphung tinkip ah a thami le a sia cawn ding tha lomi an um. Cumi cu Pathian thu in rem that ding a si. A tawi zawng cun, kan biaknak le kan Pathian thu hi kan nunphung sungah luh ter in, kan nun phung tha lomi pawl remnak hrangah hmang uh si tinak a si. 

A pahnihnak ih na thusuhmi, "Nunphung hi Biaknak ah kan can ter ding maw?"  Kan nunphung pawl hi Pathian in kan pilepu pawl hnen ah Laimi miphun phun khat si ve ding in, thlawsuah a rak pekmi a si. Curuangah, a tha lomi kan nunphung pawl an um a si le a thami in kan thleng ding ih, san a man lomi pawl sanman ko kan tuah ding, a thaciami pawl kan kil khawi ding ih, nunphung ttha in petu Pathian sunlawinak hrangah kan hmang ding. Kan Lai hla aw te in Pathian thangthat khal kan zuam ding. Midang thuamhnaw kha man har zet ih lei tum ciamco lo in, kan mai Lai thuam te thawn thitumnak le thusimnak le khawmnak khal ah kan hmang vingvo ding. A tawi zawng cun, kan nunphung hi kan Pathian sunlawinak hrangah can ter ding tinak a si. 

Cun, kan Laimi pawl ih kan ralrin a tul zet tiah ka ruahmi cu mirang a si ta poh in mifim bik ah kan ruat theu. A hlan mirang Missionary pawl in mission hnatuan kan rak ruah daan kan palhmi a tampi tiah ca an suah rero lai ah, cu bang khal siar mumal lo in, a vei hnihnak thil sual tuah tum mirang an tam tuk. Mirang ram ah fimnak ka zir rero lai ih, ka tonmi mirang hrek khat cu an fim tuk nan, mihrek khat mirang cu kan Asian philosophy le culture khal zirzoi dah lo in, mi a nautat, a zohniam zettu an bo lo. Tulai mino in kan nunphung a hmu niam ih a zawmtai tu ruahnak hi ruahnak tha lo a si ti kan lung a fim a tul.

An mah mirang pawl cun, an nunphung a simi a tam sawn cu an biaknak thawn an kop cih ter theh. An uico tiang hman biak inn ah an rak keng ih, Uico hrang thlacamnak tiah a hlir ten an tuah. Cun Hollyween season an ti ih, tihnung rap thlak thei bik in an tuah aw ih cu vek khal an biaknak thawn a cem tu tampi an um thotho.  Cuvek miphun an si nan, midang miphun le nunphung karlak ih an rat tikah, nan nunphung cu Patian biaknak ah a thiang lo ee, nan palh tiah an ra timi khi, mihrek cu an thuruah daan a fate tuk ruangah a si ti kan fiang a tul. Mi uk duhnak lungput, colonial spirit; an hnak in sinak sang kan nei timi lungput, superiority complex nei mirang tamtuk an um lai. George Santayana ih timi hi zokhal in kan hngilh lo ding ah a tha tiah ka ruat. " Those who cannot remember the past are condemned to repeat it." Kan hlan ih a fehcia zotu pawl ih tuah thatnak le palhnak pawl zirzoi lo in hmai ih kan feh ahcun, an palhnak cu veihnih kan palh lala ding tinak a si cu. 

Culture timi cu a tlun ah ka sim zo ih Christianity timi cu hrilfiah daan a phunphun a um ding nan, kei cun,  Jesuh Khrih kha an nuntu khuasaknak ah thuneitu le luu bik ih a re tu tinak a si tiah ka hrilhfianh duh. Christianity le culture in ziang tin kan peh tlaih ter ding timi hi ka cahram na siar huam le rak siar leh aw. A dang thu dang tete na suhmi pawl cu hi ka cahram rak siar le, a lo bawm men ding: 

http://sannothuan.blogspot.com/2008/10/laithuam-le-pathian-biakkhawmnak.html

Duhdawtnak thawn,

San No Thuan

No comments: