Lai thuam te thawn biakinn sungah khawm a thiang maw, a poi maw? timi hi thusuh ding taktak a si. Ziangah tile, mihrek khat biaknak lam Saya pawl in Lai hnipuan thawn biak inn sungih khawm khi an soisel zet. Cui tlunah, Khrihfa biaknak hi Kawl cozah in ramdang biaknak le nunphung a si tiah ziang ruangah an ti? Lai thil le Lai hla hi biakinn sungah hruk thiang lo, sak thiang lo ti hi khui ruahnak in a ra suakmi a si ti pawl hi hi tawk cahram sungah ruah ka lo duhmi a si.
A hlan kan pilepu pawl ih san ah an hnipuan tha bik cu Lai thil hi a si. An pum khawm awknak ah maw, thu pi hla pa an rel zik tinte'n an hrukmi cu kan Lai thilthuam hi a si. Asinan, Missionary pawl an rat tikah, an timi cu Khrihfa si nan duh le, nan sam nan tan ding, cun, Lai hla nan sak nawn lo ding, nan khuang khal nan tum thei lo tiah an rak ti, nan puantial khal nan sin thei lo tiah an rak kham. Kan mai hruk mi vek hnipuan nan hru pei tiah an rak zirh. A thatnak tampi a um nan, a that lonak te khal a rak um ve. Cu ruangah, Mirang ralbawi pa cun, missionary pawl ih hnatuan daan a zoh a zoh ih a timi cu, "kum a rei tikah, Laimi pawl in an nunphung hi an zahpi leh ding ih nun phung nei lo miphun ah nan can ter leh ding" tiah a rak ti dah.
Kan pupa tampi cun, cui kan sam mawi tan hnak in, kan hla mawite sak nawn lo hnak in, kan puantial te sin nawn lo ding hnak cun, Khrihfa ih can lo kan duh sawn tiah an rak ti ih minung tampi Khrihfa cang duh lo in an rak um. Kan Laimi pawl thu le hla thatha thawn kan mit in vaan ter ih in hruai rerotu Rev. Thang Tin Sum in a ca-uk Keimah Khawte Fa (1999:196-7) timi sungah hi tin kan Lai pupa pawl ih Pathian zum thei lonak thu a ngan. Missionary pawl in:
Khristian a simi pohpoh cu:- an lu an met ding. Bawngbi, lungzi an hruk ding. Lai hla an sak lo ding. Lai thuamhnaw hmuahhmuah nan hlon thluh ding, nan hruh nawn lo ding tvp ... ti ah na tuk in an zirh ciamco.
Kan khua ah Pu Khaw Za Hnin timi ka pai' tlangsuak a um. Amah cu Lai daan duh zet mi asi. Lupawng pawng var thawn a um ringring. Mawi a ti aw tuk lawmam. Vei khat cu kan khua Khristian pawl in Pathian awi an sawm ih a lu an metter. A siang lo cing te'n a lu cu a met. Sam tawite thawn, lupawng lo ih um cu a thiam thei lo ih khawvel ah a cangsal. A sam a zuat ih a thih tiang lupawng thawn a um sal.
Hlan Khristian hruaitu pawl hin, kan Lai daan hnipuan hruh le sam sau zuat ih lupawng thawn um, Lai hla sak khal in Pathian biak a theih ve ko, Khristian can a theih ve ko ti hin in rak zirh ta hai sehla kan pupa pawl khal Khristian an rak cang thei ve ko ding ti ah ka ruat. Kan nunphung le biaknak in rak thleidan sak thiam lo ruangah kan pupa pawl Khristian an rak cang lohli thei lo a si hmang ti ah ka ruat.
Cui missionary hrek khat ih thiltuah daan ruangah, a rahsuakmi cu Lai mino pawl in kan pupai' zaihla aw te in hla kan sak thiam nawn lo. Kan pupa ih an hlawn thil le hla pawl kan zahpi. Ram dang kan thlen tikah, nan nunphung hla in sak sak hnik uh tiah mirang pawl in in ti tikah, mino pawl in sak ding kan nei lo, a thiam khal kan thiam lo. Miphun pakhat sinak ah, mai nun phung hla, mai ttong fumfe zet ih neih hi a thupi ngaingai. Missionary pawl in khuangtum an huat ruangah, pawl tthen awk ttul lo dingmi, pawl tthen awknak a rak suak dah.
Hi ti ih an tuahmi pawl hi tuisan fimsan ah, miraang pawl in mission kan rak tuah daan kan palhnak a si tiah ca tampi ah an ngan sal. An timi cu an mai aw te thawn Pathian hla phuah ter in sak ter sehla, hla thatha an nei ding nan tiah an ti. An mai khurkhua ruahnak thawn mil aw in Pathian thu simsehla, Pathian an zum daan a hnget sin ding nan tiah an ti. Cui an rak ti sualmi cu, tulai ih Laimi Pathian thusim pawl le zumtu tampi in kan pom eu eu lai. Lai thuam te ih biak inn sung feh cu a thiang lo ti in kan ti ih, mirang thuam a simi Suit le Necktie cu a thiang kan ti. Curuangah, kawl pawl hnen ih Pathian kan sim tikah, necktie thawn suit thawn thu kan sim ih, ramdang nunphung ih ciahmi biaknak an ti ih a cozah pi khal in Khrihfa pawl ih mission lam zin an kham vingvonak a si ti a fiang hrih lomi kan tam tuk lai.
Jesuh cu Judahmi pawl thusim ding ih a feh tikah, suit le necktie a hru lamlam lo. An mah Judah pawl ih pupa puan te a sin ih a tawi a vaak. Jesuh Lai tlaangah ra sehla, Lai thuamte sin in biak inn sungah thu a sim rero ding. Mawi le tha deuh in kan hruk theinak ding in zirh ding ih, kan nunphung a fam kim ter sin ding. Jesuh hman ih a thiang a timi pupa thil ziang ah kan nih a dungthluntu pawl in khawmnak ah a thiang lo kan ti thei? Mai thuamhnaw cu a thiang lo ti ih midang thuamhnaw sawn Pathian biaknak ih a thiang tiah ti cu san a man lomi ruahnak hlun a si. Midang nunphung SAL ih a taanglai pawl ih ruahnak a si.
Lai thuam te thawn Pathian thangthat ding tiah kan ti tikah, mihrek in hi ti in thu in sut: "Hi mi kan pi le pu in an rak hrukmi ngaingai cu angki si lo in, puan kha an liang ah an bat .... a tanglam tla hi bawngbi sau si lo in, biarkaih pawl a si tik ah, khi vek in biak inn kan feh le teh ziang a bang pei?" Hi thusuhnak hi a tanglam bang in vun lehsal ka duh.
Kan Lai nunphung (culture: kan ttong, hla, nun daan, thuamhnaw, khuaruah daan tvp) hi Khrihfa pawl in kan vun hawlsal tikah, kan nunphung biaknak ih kan lak daan a tlaangpi thu in phun thum in a um tiah ka ruat.
- A pakhatnak pawl cun ziang khal lak ding tlak a um lo an ti ih, a hlon in an hlon (Rejection Model).
- A pahnihnak pawl cun, Lai nunphung ih ummi ziang kim ih a tha theh tiah an ti. San man, man lo, a ttha sia khal ruat lo in an lak theh (Acceptance Model).
- A pathumnak pawl cun, a tha lomi kha a thami in kan thleng ding ih, san a man lomi kha san a manmi ah kan sersiam ding an ti. Lai nunphung kha an thanso ter (Transformation Model).
Tui san ah Khrihfa ih kan fehpi a tulmi cu a pathumnak pawl ih fehpi daan hi a si. Ziang Lai nunphung khal Khrihfa cun a hlon theh ih midang hni le puan, miphun dang thu le hla, ttong le nunphung lawng a thupit tertu pawl cun, Laimi kha caan a rei deuh tikah, miphun hlo ah an can ter leh ding. Cun, ziangkim a tthasia tilo in Khrisfa biaknak ih kan luhpi a si le, kan kawhhran pawl cu nunphung pawlkomnak (cultural churches) ah a cang ding ih, Jesuh cu Bawi si nawn lo in, nunphung sawn in in uk ding. Nunphung kip ah a sia le a tha an um. Minung nunnak a cawisang ih a famkim ter tu cu nunphung tha an si. Asinan, a pathunak pawl bang in kan pupai' nunphung pawl kha Pathian sunlawinak hrangah kan rem, kan thanso ter ih, kan hman a si le, Laimi kan sinak khal hlo lo in Pathian kan thangthat thei ding.
Pathian cu kan pi le pu hnen ah thlarau in a rak um ih, Laimi pawl miphun pakhat ih sive ding ah, kan ttong le, kan hla, kan lam, le kan thuamhnaw mawi pawl kan pupa hmang in a rak sersiam. Curuangah, kan Lai nunphung pawl, kan hla, kan laam le, kan ttong tvp. tulai ih a thleng aw reromi nunphung (culture) thawn mil aw in kan rem ding ih nunphung nei miphun ih in tuahtu kan Pathian thangthatnak ah kan hman ding hi Laimi zumtu pawl ih kan Pathian biak daan ding hrimhrim a si.
No comments:
Post a Comment